Heemschut: Romeinse muur in
z'n geheel ter plaatse
conserveren
4) Waagruimte voor de zoldering. Gebouw
en weeginrichtingen gaan in elkaar over en
vormen een eenheid (foto RDMZ, 1982)
lampenhouders gemaakt enz. Er zullen
mensen zijn die dergelijke maatregelen
origineel vinden. Het is een feit, dat hier
een voor het vroegere functioneren van de
steden zeer belangrijk gebeuren, ver
draaid wordt tot iets onbegrijpelijks en tot
zinloze decoratie verwordt. Bovendien
worden zeldzaam geworden, niet zo maar
uit te breiden oude elementen in de inrich
ting gedeeltelijk of geheel in hun essentie
grondig aangetast. Nu al lopen de weeg
apparaten van Hoorn in een op de begane
grond provisorisch ingerichte bierhal ge
vaar bij vandalisme. Overigens loopt het
bouwwerk ook nog gevaar omdat een
krachtens de bouwvergunning voor het
restaurant vereiste brandveilige trap op de
verdieping moet worden ingebouwd.
De geplande verbouw- en verande-
5) Waagruimte op de begane grond. Aan de
weegbalken hangt binnen telkens een schap
voor de gewichten. Op de buitenste schappen
worden de te wegen waren geplaatst. De hek
ken doen dienst bij het wegen van vee (foto
RDMZ, 1982).
ringsmaatregelen maken duidelijk dat in
elk geval voor de begane grond het voor
gestelde hergebruik niet geschikt is. De
waag van Hoorn is door haar inventaris
een monument van zo evidente betekenis,
dat kortzichtige gebruiksoverwegingen
voor de korte termijn op de achtergrond
moeten komen. Niet het oude karakter
moet aan het gebruik, maar het gebruik
aan het karakter aangepast worden. Aan
een tijd van nadenken, van discussie en
van wachten op het geschikte gebruik
moet in elk geval de voorkeur gegeven
worden boven de schending van een 'cul
tuurmonument'.
Tenslotte is Hoorn niet beroemd vanwe
ge zijn nieuwbouwwijken, maar vanwege
zijn geschiedenis en het daarvan getuigen
de architectuurbezit. En de oude waag is
daarvan een belangrijk en buitengewoon
bezienswaardige uitdrukking. Door de
eeuwen heen heeft zij aan de welstand van
de stad een belangrijke bijdrage geleverd.
Ze heeft haar genadebrood verdiend. Op
haar leeftijd en bij haar waardigheid mag
ze niet voor de kar van een folkloristisch-
gastronomische uitverkoop van belangen
gespannen worden.
Literatuur
Berg, H. M. van den: De nederlandse mo
numenten van geschiedenis en kunst; dl.
VIII. De provincie Noordholland, tweede
stuk: Westfriesland, Tessel, Wieringen, 's-
Gravenhage 1955,126-127.
Haberle, K. E.: 10 000 Jahre Waage. O.O.
1967
Kerkmeyer, J. C.: De Waag te Hoorn en
Hendrick de Keyser. In: Het huis oud en
nieuw, 1911, 235-246.
Vieweg, R.: Aus der Kulturgeschichte der
Waage. O.O. 1967.
Ing. Karl Kiem is bouwhistoricus te Berlijn
en bezig met een proefschrift over Neder
landse waaggebouwen.
Van de enkele tientallen meters Romeinse
muur, die onlangs aan de Nijmeegse Waalkade
zijn gevonden, dreigt slechts een klein gedeelte
bewaard te blijven. B. en W. van Nijmegen heb
ben opdracht gegeven maar enkele meters
muur en twee daarbij behorende steunberen te
conserveren. Als niet alsnog ingegrepen wordt
zal de rest direct na de bouwvakantie worden
gesloopt. Er zou geen plaats voor zijn in het op
die plaats te bouwen casino.
Het gaat hier om een unieke muur. Nergens in
ons land is ooit zo'n omvangrijke Romeinse tuf
stenen muur aangetroffen. De muur kwam afge
lopen jaar aan het licht bij opgravingen door de
Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemon
derzoek.
Meestal beperken vondsten van Romeinse
bouwwerken zich tot grondverkleuringen, soms
fundamenten en een enkele keer een klein frag
ment van opgaand werk zoals in 1955 (en in
1985) nabij het zgn. Besiendershuis te Nijmegen.
De gemeente Nijmegen wil slechts een klein
stukje muur opslaan en na voltooiing van het
casino een plaatsje geven in de parkeerkelder.
Vanaf de openbare weg zou dit muurtje dan via
een doorkijkje te zien zijn.
De Bond Heemschut wijst een dergelijke 'oplos
sing' volstrekt van de hand, omdat deze geen
recht doet aan de totaliteit van de unieke
vondst. Heemschut heeft B. en W. in een schrif
telijk advies van dit standpunt op de hoogte ge
steld. Het aspect van authenticiteit, zo schrijft de
bond, gaat voor een groot deel verloren door de
nu voorgenomen overplaatsing van enkele on
derdelen. De oud-historisch-geografische con
text en de archeologische topografie gaan op
deze wijze verloren. Het unieke van de vondst is
juist gelegen in de grote omvang en in de loop
van het muurwerk. De enige cultuur-historisch
verantwoorde oplossing zou zijn het volledig
behoud van de hele muur ter plaatse, zelfs wan
neer deze in de nieuwe situatie niet direct waar
neembaar zou zijn vanaf de openbare weg.
Bouwtechnisch is dat zeker mogelijk.
Financiële belemmeringen lijken de bond hier
nauwelijks voorstelbaar, gezien de uitermate
aantrekkelijke bouwlocatie voor het casino aan
de nieuw ingerichte Waalkade. In de moeilijke
na-oorlogse jaren was het wél mogelijk de res
ten van drie boven elkaar gelegen tempels uit
de Romeinse tijd onder de kerk van Eist ter
plaatse te conserveren. In de Duitse Bondsrepu
bliek, waar men kennelijk meer respect heeft
voor het Romeinse verleden, zijn wel bevredi
gende voorbeelden bekend van het behoud van
bouwsporen uit de Romeinse tijd, o.a. in Keulen
en Regensburg.
De door Heemschut voorgestelde oplossing zal
voor de nieuwe Waalkade, ook als toeristische
trekpleister, de gewenste 'meerwaarde' opleve
ren. De bond hoopt, dat de gemeente alsnog op
zijn schreden terugkeert.
J.K.
Heemschut, juli/augustus 1987
