|p
kJ:
rnrnm r
DE MARKTJ
Tot dat weinige behoort echter zeker de
Markt die evenals de stad zelf ruim 750
jaar oud is, want Eindhoven verkreeg in
1232 met de stadsrechten ook de markt-
rechten. Bewoners van de omliggende
dorpen werden verplicht om in Eindhoven
te markten. De oude kaart van Jacob van
Deventer 1560) geeft de Markt aan
even terzijde van de weg van 's Hertogen
bosch naar Luik, in het hart van het nijvere
plaatsje. Op die kaart staat een vorm van
de Markt aangegeven, die nu nog steeds
zo bestaat. (Vgl. prent 1 - uit 1860 - en ook
prent 2.)
De Markt is haar bestaan echter niet
langer zeker. In het begin van dit jaar is er
door de gemeente Eindhoven (weer) een
plan gelanceerd voor de bebouwing van
het terrein van het Binnenziekenhuis. Dit
ziekenhuis liet een lege plek achter in de
stad toen het in 1973 naar een buitenwijk
verhuisde als Sint Catharinaziekenhuis.
Die lege plek wordt tegenwoordig veelal
met de naam terrein Heuvel' aangeduid
(op prent 2 in wit aangegeven). Het zoge
noemde 'Plan Heuvel' heeft echter niet en
kel betrekking op het terrein Heuvel, maar
ook op een gebied ten noorden daarvan,
omsloten door de Markt, de Nieuwstraat
en het wat achterafliggende Gender-
straatje.
Dat het 'Plan Heuvel' rechthoekig aan
doet (zie prent 3) wordt mede veroorzaakt
doordat onder de gehele bebouwing en
onder de tussenliggende openbare straten
een enorme parkeerkelder is gedacht.
De Markt zelf zal aanmerkelijk kleiner
van afmeting worden, terwijl de sloop van
de oostelijke Marktwand in het plan is
voorzien. Men is voornemens het bouwen
aan te vangen met het slopen van de huidi
ge bebouwing van het plangebied.
De opstelling van nieuwe gebouwen is
gekozen als voorgesteld omdat de ontwer
per de gang van de winkelende mensen
wil sturen in de richting van de Heuvelpro
menade. Dat heeft te maken met de finan
ciële haalbaarheid van het plan: hoog
waardige (en dure) winkels aan de prome
nade, die aldus slechts een kans heeft bij
de veronderstelde gratie van het publiek.
De ruimte van de Markt wordt opgeófferd
aan de tot stand koming van de Heuvelpro
menade. Het is een gok en wellicht een te
grote gok. Steden worden niet gemaakt,
echte steden ontstaan in langere tijd.
In brieven aan B en W en de gemeente
raad van Eindhoven heeft de provinciale
commissie van Heemschut erop aange
drongen alles in het werk te stellen om te
voorkomen, dat er een plan wordt uitge
voerd, dat geen rekening houdt met de
historisch gegroeide situatie rond de
Markt. Uitvoering van zo'n plan zou de his
torische herkenbaarheid van dit deel van
Eindhoven nagenoeg volledig te niet doen.
fV-riznden van jjjfe
Ook is er intussen de stichting 'Vrienden
van de Markt opgericht. (De asterisci zijn
een reminiscentie aan de boompjes op de
Markt op prent 1.)
De vrienden zagen het zwerk drijven.
Wel zijn zij vóór bebouwing van het terrein
Heuvel en zij zijn er ook voor dat het noor
delijk gebied daarbij wordt betrokken,
maar zij zijn tevens van oordeel dat bij wel
ke bebouwing van dit centrumgebied dan
ook rekening dient te worden gehouden
met het historische stratenplan van Eind
hoven. Juist dit stratenplan immers behoort
tot het weinige dat nog over is van vroeger
dagen. De vorm van de Markt en van de
omliggende straten laten immers zien hoe
mensen al eeuwen door Eindhoven gaan.
Onrede afgedaan met 'nostalgie'
Een ander punt dat de vrienden na aan het
hart ligt is dat er, voordat wordt overge
gaan tot sloop, eerst grondig wordt beke
ken welke panden aan de oostelijke
Marktwand moeten (en kunnen) worden
behouden en op enigerlei wijze ingepast
in nieuwbouw. Zij hebben die wens niet
alleen maar vanwege de historische waar
de van de gebouwen (daaraan zal in een
volgend artikel aandacht worden be
steed), maar ook omdat de sfeer van de
Markt, zoals trouwens van elk plein, in
sterke mate wordt bepaald door de wijze
van bebouwing van de Markt, kavelsge-
wijs of anderszins.
Natuurlijk kan de Eindhovense Markt
een vergelijking met andere ons bekende
beroemde Markten en pleinen niet met
glans doorstaan, maar de panden aan de
oostzijde van de Markt te Eindhoven heb
ben wel iets eigens dat het gezicht van dit
hart van de stad bepaalt. Maar neen, zeg
gen de plannenmakers in Eindhoven, dat
is allemaal nostalgie en emotionaliteit. In
hun ogen staat de nabije toekomst vast:
weg er mee. Dat nu is voor de vrienden de
tweede hobbel.
Zij hebben zich door (ludieke) publiciteit
en door onder meer de uitgave van een
alleraardigst mapje prentbriefkaarten van
de Markt, een nog steeds groeiende aan
hang in de stad verworven.
In dat mapje bevindt zich ook een kaart
met een schetsmatig alternatief plan, zoals
de uitgevers zich dat voorstellen als moge
lijkheid (zie prent 4). Maar de vrienden
willen niet enkel op die manier de openba
re discussie bevorderen. Zij willen aan die
discussie ook een meer gedegen bijdrage
leveren en wel door middel van de organi
satie van een serie lezingen van deskundi
gen. Op een symposium op 1 oktober kun
nen zij bijdragen verwachten van vier ste
debouwkundigen, wier namen garant
staan voor de kwaliteit van hun inbreng.
Onder de inleiders bevindt zich Professor
Charles Vermeersch uit Brugge, docent
stedebouw aan de Rijksuniversiteit te
Gent, die geldt als dé kenner van Vlaamse
stedebouw.
De Vrienden hebben tevens een op
dracht verstrekt aan een stedebouwkundi-
ge van naam en faam voor het vervaardi
gen van een alternatief plan. Daarvoor
moeten dezelfde uitgangspunten gelden
als voor het 'Plan Heuvel', met daaraan uit
drukkelijk toegevoegd de uitgangspunten
van behoud van de vorm en de ruimte van
de Markt en het behoud van de oostelijke
Marktwand.
De organisatie van een dergelijk sympo
sium en het doen vervaardigen van een
alternatief plan zijn voorbeelden van
heemschut.
s> n' n
ib
Detail plattegrond Eindhoven uit 1860
(collectie Museum Kempenland) (prent 1)
Detail plattegrond Eindhoven (prent 2)
fcfwdpttt
OoOOO
o o
jftfip00
o O O O O O
Heuvelplan dr. ir. Comelis van de Ven uit
1986 (prent 3)
Woc&8P°
fe; 00000°
Het Genderplan uit 1982 (prent 4)
De Vrienden van de Markt hebben zich
tot taak gesteld om de beslissers van mor
gen een keuzemogelijkheid te bieden an
ders dan het huidige 'dit of niets'. Zij ma
ken de discussie rijker daarmee.
Zij dragen hun activiteiten op aan Eind
hoven met hoop op behoud van enig le
vend verleden.
Wie steun wil geven aan de Vrienden van
de Markt kan dat doen door storting van
een tientje op giro 529890. De donateur
krijgt dan het mapje fijne prentbriefkaar
ten van de Markt thuis gezonden en mag
zich daarmee rekenen tot de vrienden.
Heemschut, juni 1987
9
