Restauratieprijs voor
'koepel' Hardinxveld
RESTA URA TIE/BRIEyEN
De opbouw van het provinciaal bureau voor
monumentenzorg in Drenthe
Bodemdaling door
aardgaswinning
Ir. Arie C. van derMeijden ontving de Jubileum Restauratieprijs voor Zuid-Holland voorde
restauratie van deze koepel met later aangebouwd huis in Hardinxveld
In het artikel in Heemschut nr. 3/4 1987
pag. 22, 2de kolom wordt terloops opge
merkt dat het Provinciaal Bureau voor Mo
numentenzorg in Drenthe is opgericht in
1970.
Graag wil ik deze grote vergissing even
rechtzetten.
Reeds in 1954 begon mijn echtgenoot
G.C. Helbers, toen juist benoemd tot direc
teur van het Provinciaal Museum van Dren
the, aan zijn vrijwillige neventaak: de zorg
voor de Monumenten in Drenthe. Hij heeft
toen dit bureau opgebouwd met een 'staf
van oorspronkelijk slechts 1 bouwkundi-
De Rijksdienst voor de Monumentenzorg
te Zeist is niet helemaal gerust over de ge
volgen van de bodemdalingen door dë
aardgaswinning. De Nederlandse Aardolie
Maatschappij (NAM) vindt weliswaar het
gevaar voor het Nederlandse cultuurbezit,
voor zover het de bebouwde omgeving
betreft, voonilsnog niet zo groot, maar in
het overleg tussen de NAM en de provin
cies Groningen en Drenthe over de gevol
gen van de bodemdalingen is het aspect
van de bebouwde omgeving en van het
monumentenbezit niet of nauwelijks aan
de orde gekomen. Dat vindt ii. P. van Dun
van Monumentenzorg 'toch niet geheel ge
ruststellend', zo schrijft hij in het Utrechtse
Nieuwsblad.
ge, 1 tekenaar en na verloop van tijd 1 foto
graaf. In 1966 werd op zijn verzoek de af
deling Monumenten bij het Museum voort
aan genoemd Bureau Monumentenzorg bij
het Provinciaal Museum van Drenthe.
In de jaarverslagen van deze werkzaam
heden, opgenomen in de Nieuwe Drentse
Volksalmanakken van 1955 (over 1954) tot
1968 kan men lezen wat dit bureau heeft
gepresteerd.
Restauraties van boerderijen en kerken
(de eerste kerkrestauratie was die van de
ruïneuze kerk van Diever, van 1955 tot
1960) werden uitgelokt, (be)geleid en on
Volgens de NAM zijn de zakkingen boven
de gasvelden zeer geleidelijk en gelijkma
tig en is er geen sprake van scheuren in
muren en van schade aan gebouwen. Wel
kan de waterhuishouding gevolgen onder
vinden. Zo zal het grondwaterpeil moeten
worden bijgesteld en zal het ontwaterings
systeem moeten worden bijgesteld. Dat
betekent aanpassen of vernieuwen van
sloten, kanalen en sluizen. Dergelijke aan
passingen gaan niet geleidelijk, maar
sprongsgewijs en de NAM verwacht hier
door wel degelijk mogelijke schade voor
de bebouwde omgeving.
Ir. Van Dun schrijft dat Monumentenzorg
nog geen waarneembare effecten consta
teert en geeft een overzicht van de monu
menten die te lijden kunnen krijgen van de
sprongsgewijze aanpassingen:
Op Timeland zijn drie beschermde dorps
gezichten, te weten Ballum, Hollum en Nes.
Het eiland kent 112 monumenten.
dersteund, bouwkundige tekeningen enz.
gemaakt. Vele adviezen werden onge
vraagd en gevraagd verstrekt.
Talloze opmetingen van belangrijke
boerderijen werden verricht en vastge
legd, een fotoarchief van duizenden foto's
is toen reeds gevormd. (Het onderschrift
onder de afb. op p. 19 van ditzelfde Heem
schutnummer is dan ook foutief: niet uit het
museumarchief, maar uit het archief van
het Bureau Monumentenzorg is die foto af
komstig.)
Hoe goed en snel het bureau werkte kan
men ook lezen in een artikel door prof. dr.
A. Blauw over zijn grote boerderij in Zuid-
velde in de Nieuwe Drentse Volksalmanak
1980. Op p. 100 beschrijft deze zijn verras
sing, als hij na op 1 juli 1963 de directeur
bericht te hebben gezonden over zijn aan
koop reeds de volgende dag plattegrond
en doorsnede tekeningen (uit Voorraad'!)
van deze boerderij ontvangt met een gelu
kwens over het bezit van een van de twee
fraaiste boerderijen van Drente.
De eerste aanzet tot 'Orvelte' als open
luchtmuseum werd gedaan door een boer
derij uit Bruntinge, waar deze wegens on
derwaterlopen en ontvolking van de plaats
moest verdwijnen, in zijn geheel naar het
buurtschap Orvelte te verplaatsen en te
vens te restaureren.
In dit buurtschap was reeds eerder in
een lege boerderij een belangrijk depot
ingericht van alle vrijkomende en aange
kochte sloopfragmenten en ander antiek
bouwmateriaal dat was verworven, waaruit
bij restauraties dan ook werd geput...
Bij de pensionering van mijn man in sep
tember 1967 kon hij een volledig toegerust
en goedlopend bureau aan zijn opvolger
overdragen.
Tot 1970 was het Monumentenbureau
gehuisvest op de bovenverdieping van het
(stijl)museum 'Het Ontvangershuis' aan de
Brilde. Daama heeft het een afzonderlijke
huurbehuizing gekregen, een kostbare
verandering.
Waarschijnlijk is deze verhuizing de
oorzaak van de misvatting, als zou het pas
in 1970 zijn opgericht.
Heelsum drs. M. Helbers-Molt
In Drenthe zou het kunnen gaan om drie
beschermde dorpsgezichten, namelijk An-
loo, Vries en Zuidlaren en om 17 monu
menten.
Het 'gevaarlijke gebied' van Groningen telt
zeven beschermde dorps- en stadsgezich
ten: Appingedam, Marsum (gemeente Ap-
pingedam), Spijk (gemeente Bierum), Uit-
wierde (gemeente Delfzijl), Loppersum,
Slochteren en Termunterzijl (gemeente
Termunten). Hier gaat het om 155 monu
menten.
Daarnaast, zo schrijft ir. Van Dun, is een
aantal monumenten in Groningen uniek in
de wereld. De kerken van Garmerwolde,
Ten Boer, Leermens en Krewerd zijn mo
numentale voorbeelden van middeleeuw
se baksteenarchitectuur. En dan de boer
derijen van het oldambttype. Zij vormen
een bijzondere klasse. Een aantal daarvan
ligt in het aardgaswinningsgebied.
R.D.
Heemschut, juni 1987
