r~
molenaar door toenemend ruimtegebrek
de berg geheel of gedeeltelijk verving
door een loods ter hoogte van de berg. Het
platte dak werd dan gebruikt om vandaar
af de molen te bedienen'.
Bij de Maallust ontbreekt de belt; dat hij
er gelegen heeft kan men zien aan het lich
tere metselwerk van de onderste drie me
ter romp. Dat gedeelte is bovendien recht,
de rest konisch. De molen is bovenaan
door een luchtbrug verbonden met de
twee silo's van de meelfabriek. In 1890
werd er al een stoommeelfabriek geëx
ploiteerd in het pakhuis naast de molen.
De eigenares Dirkje Wanders trouwde
met Hendrik Capel, die molenaar én koop
man wordt genoemd, omdat hij een handel
in granen en meel dreef. Op zijn rekenin
gen zijn twee standerdmolentjes afge
beeld ter weerszijden van het gotische op
schrift wind- en stoom-korenmolen 'Maal
lust'. De techniek schrijdt voort en op het
veilingaffiche uit 1925 is de stoom vervan
gen door electriciteit: 'Den gunstig gele
gen, goed onderhouden Wind-Korenmo
len genaamd 'Maallust', met electromotor
van 20 PK met drijfwerk voor malerij, elec
tromotor van 3 PK, met drijfwerk voor
koekbreker, steenkraan en scherpha-
mers'.
Wanneer in 1936 de Maallust van kap en
wieken wordt ontdaan, is het windrecht
.5
overbodig geworden. Zo'n onttakelde mo
len noemt men een doofpot en als in een
akte over een vennootschap uit 1957 de
goederen worden beschreven, wordt de
molenromp dan ook niet meer genoemd.
Hij zit in de doofpot.
Restauratie
Wat is er zo bijzonder aan de Maallust dat
hij het verdient om gerestaureerd te
worden?
Er stond al een voorganger van de Maal
lust in 1603 op dezelfde plaats aan de voor
malige Achterweg. Dat betekent een con
tinuïteit van bijna vier eeuwen. Zoals ge
zegd zijn beltmolens zeldzaam in de pro
vincie Utrecht. In de folder staat dat de
Maallust zelfs de enige is in zijn soort. Een
derde punt van aanbeveling vormt het
beeldbepalende karakter van de molen. In
een nota over de mogelijkheden van de
Amerongse molen van januari 1987 schrijft
G. H. Keunen van de Rijkdienst voor de
Monumentenzorg, afdeling molens:
'De molen Maallust moet in het verleden
wel in belangrijke mate het dorpsbeeld
van Amerongen hebben beheerst. Het hui
dige maalderijcomplex domineert zelfs
nog sterk de omgeving. Dan te bedenken
dat de visuele waarde van de draaiende
molen zo'n vier keer de grootte van de mo
lenromp was! Komende vanuit de richting
Wijk bij Duurstede is vanaf de rivierdijk te
zien hoezeer molen, kerk en kasteel het
gezicht op Amerongen bepaalden. De mo
len was door zijn ligging nabij de oude
rijksstraatweg ook de entree van het dorp
en het visitekaartje voor alle doorgaande
verkeer. De molen is dus in grote mate
beeldbepalend voor het aanzien van Ame
rongen.'
Het lijkt dus voor de hand liggend dat de
bestuurderen van de gemeente Ameron
gen de Maallust alsnog op hun monumen
tenlijst plaatsen. Eén van de wethouders is
inmiddels in het stichtingsbestuur opgeno
men. Het dorp zelf met zijn 6000 inwoners
is ronduit vóór restauratie. Het restaura
tieplan voorziet in authentieke onderdelen
voor de gehele installatie, zoals eiken trap
pen naar de vloeren, een gietijzeren boven-
as, wieken van 'eerste soort spintvrije
Russisch lerken', vier zeilen van wit gepre
pareerd doek, een stenen meelkuip, ste
nen maalvlakken 'zuiver vlak en de stenen
goed gescherpt', het buitenhout 'tweemaal
behandeld met Zweedse bruine teer'. De
storende gebouwen aan de Van den
Boschstraat worden gesloopt. Ook de si
lo's verdwijnen, zodat de windmolen onbe
lemmerd kan functioneren.
Financiering
Door de decentralisatie van de monumen
tenzorg ligt de verdeling van de restaura-
tiegelden bij de gemeentebesturen. In
Amerongen is er dit jaar een bedrag van
100.000 te besteden. Maar de An-
drieskerk en het kasteel moeten ook ge
restaureerd worden en dat vergt veel van
zo'n kleine gemeente. Voorlopig houdt zij
dan ook een hand op de portemonnee,
maar de Stichting 'De Amerongse Molen'
hoopt op een kostendekkende exploitatie
voor de molen.
Voor het zover is, moet zij ongeveer een
half miljoen bijeen zien te krijgen voor de
restauratie. Een relatief laag bedrag omdat
de stenen molenromp nog in redelijk goe
de conditie verkeert. Bevolking en be
drijfsleven zullen daarom een belangrijke
bijdrage moeten leveren om het restaura
tieplan te laten welslagen. De beloning is
echter groot: een blikvanger van formaat
op een markant punt in het dorp, een toe
ristische attractie en een ambachtelijk
maalbedrijf met een eigen molenaar. Daar
toe heeft men al een vrijwillig molenaar uit
Leersum, H. van der Veek, aangetrokken.
Andere voorbeelden uit het land maken
duidelijk dat een ambachtelijke exploitatie
mogelijk is. De molen blijft in prima staat
van onderhoud en de graanopbrengst
dekt de kosten. Een bescheiden winst is
zelfs niet ondenkbaar. Wie is niet dol op
Oudhollandse koeken, gebakken van grof-
gemalen ongebuild graan?
Als 'de overheden' het vanzelfsprekend
vinden dat het kasteel van Amerongen
wordt gerestaureerd, waarom dan niet ook
de reeds eeuwen bij de kasteelgoederen
behorende windkorenmolen de Maallust?
Het secretariaat van de Stichting 'De Ame
rongse Molen' is gevestigd: Kon. Wilhelmi-
naweg 39,3958 CK, Amerongen, tel. 03434-
51042. (H. van Leeuwen)
Gertrudis A.M. Ojfenherg is kunsthistorica
en eindredactrice van 'Spiegel Historiael'
Oude arbeiderswoningen vóór de molen, begin deze eeuw
fit
Heemschut, juni 1987
15
