Drenthe in
verandering.en de
effecten op ons
cultureel erfgoed
Jaargang 64,
no. 3/4 maart/april 1987
Heemschut verschijnt 9x per jaar
Tijdschrift van de Bond Heemschut
opgericht in 1911
Beschermvrouwe:
H.M. Koningin Beatrix
In dit nummer o.a.:
Interview met gedeputeerde Willems
Een modelboerderij van Berlage
Drentse boerenerven: veel verloren
Sanatorium Zuidlaren bedreigd
Landhuis Lemferdinge in Eelde
Veenhuizen en de Maatschappij van
Weldadigheid
Interview Provinciale Commissie
De uitbreiding van Emmen
Een 17de-eeuws huis in Eelde
Westerbork in reliëf
Acht Kerkepaden
Zomerzegels met monumenten
Index 1986
Dit Drenthe-nummer is mede mogelijk
gemaakt dankzij een subsidie van het
Anjerfonds Drenthe.
Redactie:
Drs. J. Kamerling, eindredacteur
Drs. A. M. ten Cate
R, Dinger
Dr. E. Jans
Vaste medewerk(st)ers:
J. Th. Balk, Amsterdam
Drs. H. C. Franssen, Amsterdam
Drs. J. Huysmans, Utrecht
Drs. P. Karstkarel, Leeuwarden
D. van der Meulen, Assen
R. Lureman, Doetinchem
Drs. W. J. Pantus, Nijmegen
J. E. van der Wielen, 's-Gravenhage
Drs. D.S. van Schaardenburg-van der
Wouden, Amsterdam
Correspondentieadres Bond
i Heemschut:
I Nieuwezijds Kolk 28,
f 1012 PV Amsterdam;
tel. 020-225292 (secr. en juridische
j zaken)
tel. 020-230994 (eindredactie)
tel. 020-230994 (ledenadministratie)
Postgiro 124326
Lidmaatschap 50,-per jaar
i. Reductie voor 65en 30"
Opzegging alleen vóór 1 november.
Correspondentie voor advertenties:
Bosch Keuning
Postbus 13740 AA Baarn
tel. 02154- 8 22 11
gironummer 4988
Grafische verzorging:
Bosch Keuning - Baarn
DIRK VAN DER MEULEN
Landschap, steden en dorpen, boerderijen. Die invalshoeken koos de provinciale commissie
van Heemschut Drenthe voor het symposium 'Drenthe in veranderingen de ejfecten op
ons cultureel erfgoed'De studiedag werd eind maart in Havelte gehouden. Prof. dr. K.
Bouwer, verbonden aan het geografisch instituut van de katholieke universiteit Nijmegen en
kenner van de ontstaansgeschiedenis van het Drentse cultuurlandschap, hield een algemene
inleiding over 'Veranderingen in Drenthe'Een drietal inleiders na hem spitste de thematiek
iets meer toe.
Ing. G. H. Hollema, landschaps- en tuinarchitect te Rolde en lid van de provinciale commis
sie in Drenthe, ging in het bijzonder in op 'De kwaliteit van het Drentse landschap'Vanuit
zijn dagelijkse praktijk als adviseur voor stedebouw en ruimtelijke ordening bij het stede
bouwkundig bureau Vijn te Oenkerk, belichtte drs. F. van der Bij 'Beheer en vernieuwingen
in Drentse steden en dorpen'De direkteur van het Provinciaal Bureau Monumentenzorg te
Assen, de heer Corneille F. Janssen, sprak tot slot over 'Behoud en verbouw-van boerderijen
in Drenthe'Voor dit samenvattend artikel, dat al ruim voor het symposium werd geschre
ven, kregen wij voorinzage in de teksten van de heren Hollema, Van der Bij en Janssen.
Natuur en cultuur harmoniëren hier op fraaie
wijze. Het voorerf van een boerderij in Zuidvelde
(gem. Norg) gaat hier over in de aangrenzende
brink met bomen. (Foto 'Het Drentse
Landschap')
VERARMD LANDSCHAP
'Landschapselementen ondergaan functie
veranderingen of worden relicten, onder in
vloed van de maatschappelijke dynamiek.
De boerderij in de dorpskern wordt garage
of supermarkt, de schaapskooi wordt een
niet meer functionerend, maar wel be
schermd monument. Deze discrepantie tus
sen vorm en functie is wel het meest proble
matische verschijnsel in onze agrarische
landschappen: de sociaal-economische
krachten vragen nieuwe vormen en andere
functies, de oude functies zijn verdwenen'
De eerste inleider op het-Drents Heemschut
symposium, de Nijmeegse geograaf prof.
dr. K. Bouwer, legde in zijn bijdrage 'Ver
anderingen in Drenthe' het accent sterk op
het veranderend landschappelijk beeld van
de provincie. In Drenthe ontstaat volgens
hem 'een enorme functionele en ecologische
verarming' als gevolg van toenemende in
tensivering in de landbouw, industrialisatie
en groei van de dienstensector, toename van
de woonfunktie op het platteland en een
groeiende mobiliteit met een dichtere infra
structuur.
'De ecologische verarming ten gevolge van
de inrichtingseisen en de bedrijfsvoering van
de moderne landbouw is van een ontstellen
de omvang', aldus prof. Bouwer. 'We mo
gen daar niet aan voorbijgaan als we het over
de bescherming van cultuur-elementen in het
landschap hebben. In elk cultuurlandschap,
en bij uitstek het Drentse, is dat samengaan
van cultuur en natuur juist het kenmerk dat
boeit. Behouden en beschermde cultuurmo
numenten in een verarmde natuur vormen
per saldo toch een verarmd landschap.' Prof.
Bouwer vraagt zich zelfs af of er ook in
Drenthe niet een periode zal komen, dat de
agrarische sektor merkt dat men zijn eigen
produktiefactor, de bodem, dusdanig heeft
behandeld dat het produktievermogen daalt.
Tot de tweede helft van deze eeuw verandert
er volgens Bouwer weinig aan het kleinscha
lig Drents landschap. Het is een agrarische
provincie met een karakteristiek oud land
schap, zowel in visuele als in ecologische
zin sterk gedifferentieerd. In de jaren '50
komen tal van veranderingen op gang. Was
in 1960 nog slechts 2% (92 km2) van het
landbouwareaal heringericht door ruilverka
veling, in 1980 was dat percentage al opge-
