Westerbork in reliëf
Brief Heemschut over
nieuw Haags stadhuis
27
WIM MULLER
Sinds april '84 is de secretarie van de gemeente Westerbork gevestigd in een voormalige
boerderij. De monumentale behuizing moest voor die bestemming niet alleen worden ver
groot maar ook grotendeels worden herbouwd nadat een brand het net gerestaureerde pand
had verwoest.
Westerborkers zagen daarmee het aangezicht van hun dorpskern weliswaar hersteld maar
velen van hen hadden van een echt gemeentehuis een andere voorstelling. Toen het onderko
men eenmaal in gebruik was genomen diende zich een praktisch probleem aan: het pand
onderscheidde zich in haar bestemming niet voldoende van de belendende percelen.
Om de functie van het gebouw duidelijker te
representeren ontstond het idee een beeltenis
van het gemeentewapen op te nemen in de
gevel.
De opdracht ter vervaardiging van die beel
tenis in reliëfvorm werd verstrekt aan Wim
Muller, keramist en eigenaar van de 'Steen
bok' Grèspotterij te Garminge, een buiten
dorp van de gemeente Westerbork.
Een wat ongewone opdracht voor iemand
die hoofdzakelijk handgedraaide gebruiks-
keramiek maakt, maar niettemin een mooie
gelegenheid om z'n vaardigheidsterrein te
verbeteren.
uitvoering gekozen waarbij het schild, de
kroon en beide paarden gezamenlijk één ge
sloten tableau vormen. Zowel uit oogpunt
van makelij als om esthetische redenen leek
het weinig aantrekkelijk om met name de
paarden als losse figuren in de voorstelling
op te nemen. Dergelijke losse figuren zou
den niet alleen kwestbaar zijn tijdens het
drogen en bakken van de kleidelen, maar in
de uiteindelijke beeltenis zou de gevelsteen
deel uit maken van de achtergrond van de
paarden en dat zou zeer storend zijn voor de
paardfiguren zelf.
In het gehele tableau zijn de beide paarden
Tot dusver bestond er van het wapen slechts
een getekende voorstelling; een kwartier ge
deeld schild met in keel (rood) in één kwart
een zilveren valk met penning, daar tegen
overliggend een burcht, terwijl in beide gou
den kwarten drie slangen in sabel (zwart)
zijn afgebeeld. Twee paarden eveneens in
sabel flankeren het schild en een niet-adellij-
ke kroon is als versiering boven het schild
aangebracht.
Hoewel het wapen in tekening volledig vast
lag, moest voor een vertaling naar een re
liëfvorm een ontwerp gemaakt worden, re
kening houdend met de plaats, stijl en kleur
van de gevel, vervaardigingswijze en niet in
de laatste plaats met het feit dat reliëf een,
weliswaar kleine, dimensie toevoegt aan de
vlakke voorstelling.
Voor het ontwerp van het reliëf werd een
dan ook in reliëfvorm van hun eigen achter
grond onderscheiden. Van een uitvoering in
sabel voor deze paarden werd afgezien om
dat in de zwarte 'kleur' het reliëf niet alleen
slecht tot z'n recht komt, maar ook omdat
een lichtere achtergrond dan juist naar voren
zou treden en de voorgrond, de paarden,
naar achteren!
Alleen kroon en schild zijn van de voorge
schreven kleuren voorzien, waarmee deze
delen in het gehele tableau maximale aan
dacht krijgen.
Met relatief weinig hoogteverschillen is in
het reliëf geprobeerd zoveel mogelijk ruim
telijkheid te bereiken. Zo is in contrast met
een naar voren bollende kroon het wapen
schild als een iets uitgehold vlak uitgevoerd;
met oog op lichtreflectie zijn de kwartieren
daarin als afzonderlijke holle vlakken opge
nomen. In de achtergrond, een gestileerde
draperie, is een schijnperspectief aange
bracht met een verdwijnpunt in het centrum
van het schild. Ten behoeve van de vervaar
diging werd voor een veilige methode geko
zen. In plaats van het ontwerp direct in klei
uit te voeren, werd eerst een origineel in
plasticine vervaardigd. Bij breuk tijdens dro
gen of bakken van een klei-origineel zou
immers het grootste deel van de creatieve
arbeid teniet worden gedaan. Door van het
originele plasticine-model gipsen contramal-
len te maken, met behulp waarvan meerdere
kleiafdrukken kunnen worden gemaakt, kan
het risico van breuk in ieder geval worden
gespreid en blijft de creatieve inspanning be
houden.
Om technische redenen en redenen van han
teerbaarheid werd het plasticinemodel in
stukken verdeeld die ieder afzonderlijk in
gips werden afgegoten. De gedroogde af
drukken van een speciale, chamotte-gevulde
kleisoort werden tenslotte gebakken op een
temperatuur van ca. 1250°C, terwijl de kleu
ren in een tweede en derde gang zijn aange
bracht.
De aanééngevoegde kant en klare delen le
verden het uiteindelijke product op dat sinds
mei '86 aan de gevel van het gemeentehuis
prijkt.
Bijgaande zwart-wit foto geeft er een indruk
van. Om te zien hoe de kleuren de uiteinde
lijke signaalfunctie completeren is een be
zoekje aan Westerbork geboden. Een mooie
gelegenheid bovendien om van de zoveel an
dere bezienswaardigheden waar de gemeen
te rijk aan is, kennis te nemen.
De auteur van dit artikel, keramist Wim
Muller heeft zelf het reliëf gemaakt
In de brief aan B. en W. van Den Haag,
waarin Heemschut zijn voorkeur uitspreekt
voor het ontwerp Meier voor een nieuw stad
huis, schrijft de bond dat zijn ontwerp zich
volkomen schikt naar het aloude stratenpa-
troon en dat het de bestaande stedebouwkun-
dige context versterkt. Harmonisch voegt
het zich bij de huidige bebouwing, met name
door de toegepaste maatvoering. Tevreden
constateert Heemschut dat Meier de begin
deze eeuw gedempte gracht tussen Nieuwe
Kerk, Spui en Nieuwe Haven in ere herstelt
en dat hij bovendien een vijver bij het
nieuwe Muziektheater enleen fontein op het
culturele plein voorstelt. De bouwmeester
toont compassie met de in de buurt aanwezi
ge monumenten als Nieuwe Kerk en Bijen
korf door voor het bibliotheekgedeelte van
het nieuwe complex een cilindervormige ge
vel te ontwerpen. De voor deze wijk onei
genlijke bouwhoogte van de aanwezige mi
nisteries zwakt Meier af tot 40 meter en de
representatieve functie van het oude Groen
markt-complex houdt zijn waarde. Het ont-
werp-Meier zal aan het thans kaalgeslagen
en rommelige hart van de residentie interna
tionale allure en monumentale betekenis
kunnen geven.
