Een modelboerderij van Nederlandse prijs voor de architectuur op komst 11 EVERHARD JANS Niet ver van Zuidlaren ligt de modelboerderij 'De Schipborg'In 1914 werd dit monumen tale geheel door de grote vernieuwer van onze moderne architektuur in Nederland, dr. H. P. Berlage (1856-1934) ontworpen. Hij was dus toen al 58 jaar oud. Een bekende collega van Berlage, K. P. C. de Bazel, ontwierp een tiental jaren vroeger, in 1902, ook al een dergelijke modelboerde rij: 'Oud-Bussum' te Bussum. Daar is nog een traditionele inslag voelbaar, met een his toriserend klokketorentje boven de ingang. Sinds 1850 experimenteerde men in Neder land met nieuwe boerderijtypen, die inspeel den op de snel veranderende methoden in de landbouw en veeteelt. De Heidemaatschap pij heeft o.m. verdiensten op dit terrein. terug in de strenge, maar toch ambachtelijke sfeer van deze bijzondere 'Drentse' model boerderij. De stedebouwkundige talenten van deze gro te architect zijn direct voelbaar in de mid denpartij, met interessant vormgegeven vij ver. Daarachter de hoofdingang, als visueel eindpunt van de oprijlaan. De Berlagiaanse stijl is overal doorgevoerd, tot in de lambri- zeringen, lampen, geglazuurde wandtegels en fraaie natuursteendetails toe. Fraai is de De boerderij 'Schipborg' van Berlage in Zuidlaren (Fotodienst provincie Drenthe, Hans Sibbelee) Toch ademt de 'gesloten hoeve' in Schip borg een geheel eigen sfeer. J. J. Vriend schreef in 1959: 'Berlage ging terug tot het ambachtelijk verzorgde detail, maar ver meed een vooropgezette romantische vorm geving. De bouwmeester wees er zelf op, dat zijn tijd gekenmerkt werd door een alge mene bezinning op geestelijke en stoffelijke waarden: 'een streven naar grote eenvoud van practisch bedoelen, in één woord van zakelijkheid' De waardering van Berlage voor de sterke geslotenheid van Romaanse muurvlakken vinden we niet alleen terug bij de Beurs te Amsterdam, maar ook in de architectuur van 'De Schipborg' bij Zuidlaren. Verrassend is de verhoogde inrijpoort (uiteraard is alles van baksteen) met dakje van pannen, herin nerend aan Vlaamse gesloten hoeven uit de negentiende eeuw en aan duivenslagpoorten uit het Groninger Ommeland. Berlage ge loofde in het socialisme, en iets van deze gedrevenheid, die meer kunstenaars uit het begin van deze eeuw bezielde, vinden we Interieur van boerderij 'De Schipborg' van Berlage (Fotodienst provincie Drenthe, Hans Sibbelee) schouw in de grote woonruimte, met op de hoekpunten door consoles gedragen balken, die de overwegend in hout geconstrueerde bovenverdieping ondersteunen. Jan Jans schreef in 1934 over deze ruimte (zie foto): 'robuuste, moderne, boerse vorm geving met karakteristieke meubels'. De architektuur van 'De Schipborg' heeft ook invloed uitgeoefend op de opvattingen van de 'Delftse School'zoals die door Prof. Ir. M. J. Granpré Molière en zijn volgelin gen tussen 1920 en 1965 tot uiting werden gebracht. Toch zijn er ook verschillen. Ty pisch voor Berlage is het strenge, enigszins vergeestelijkte, zoals dat nog altijd vast te stellen is, zelfs in zijn laatste voltooide schepping, het kubistisch beïnvloede Ge meentemuseum te 's Gravenhage. Daarom vinden we ook in de modelboerderij 'De Schipborg' niets terug van de omringende streekeigen vormen der oude Drentse lande lijke bouwkunst. Architekten als Ir. G. J. Bouma, Arjen Witteveen en Jan Jans inspi reerden zich na 1930 steeds sterker op streekeigen vormen uit o.a. Friesland en Twente, die via prof. Granpré Molière tot in de Wieringermeerpolder toe werden gepro pageerd. Berlage ging zijn eigen weg, na 1914, en vertoonde in zijn werk in toenemende mate invloeden van het kubisme en het funktiona- lisme, die toch weer op eigen wijze verwerkt werden. De nog enige tijd geopende expositie in de Amsterdamse Koopmansbeurs over het oeu vre van dr. H. P. Berlage, een geboren Am sterdammer, is een eresaluut aan een sociaal bewogen Nederlands architect. Een bezoek is de moeite waard! Literatuur: P. Singelenberg, H. P. Berlage. Idea and Style, 1971 (academisch proefschrift), 1971 J. J. Vriend, Architektuur van deze eeuw. Serie: De schoonheid van ons land, Amsterdam 1959 H. A. de Vries en J. Jans, De plattelandswoning, Zwolle 1934, fig. 95 Minister E. Nijpels van Volkshuisves ting heeft bekend gemaakt dat er een prijs voor de architectuur zal worden ingesteld 'ter verbetering van de kwa liteit van de gebouwde omgeving'. In het jubileumjaar van de Rijksgebou wendienst, die 65 jaar wordt, zal deze prijs voor het eerst worden uitgereikt. Zij is niet alleen bestemd voor gebou wen, maar ook voor hantering van ge bonden kunst in de gebouwde omge ving, voor renovatie, hergebruik en restauratie, voor stedebouw en inrich ting van het landschap.

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1987 | | pagina 11