Cees Dam, het
Abdijcomplex en de
Zeeuwse Statenzaal
v (ft;
V //f> m
I,t llfi
p
18
ZEELAND OP Z'N SMALST
DR. EVERHARD JANS
In 'De Groene' van 10 december j.l. stelt Arjen Oostermann vast: 'Er zijn gebouwen die als
monument worden geboren. Het gebeurt uiterst zelden, maar het komt voor dat een gebouw
van het begin af aan herkend wordt als monument en ook zo funktioneert'Dit geldt in sterke
mate voor het Abdijcomplex te Middelburg, dat na de verwoesting van 1940 door de Duitsers
als een phoenix uit zijn as herrees. De geïllustreerde bladen berichtten destijds in woord en
beeld uitvoerig over de wederopbouw van de Zeeuwse hoofdstad.
Bij de Statenzaal gaat het om de oude refter,
waar eertijds monniken hun maaltijden
plachtten te gebruiken. Prof. Dr. Engelbert
ter Kuile schreef in deel I van 'Duizend jaar
bouwen': 'Verreweg het voornaamste kloos
tercomplex van ons land is de Premonstra-
tenser abdij van Middelburg, hoe ook ver
minkt na de Hervorming, hoe ook gerestau
reerd, hoe ook geteisterd door de oorlogsge
beurtenissen van mei 1940'Iets verder een
waardeoordeel: 'Het geheel is van een vrolij
ke feestelijkheid'. Het lijkt er op dat deze
feestelijkheid nu bedorven zal worden door
de misplaatste ingreep van een zelfvoldane
tijdgenoot, architekt Cees Dam (Stopera) uit
Amsterdam. Talent uit eigen provincie kreeg
natuurlijk weer geen kans, alle Zeeuwse ar-
chitekten werden gepasseerd: nee, het moest
een Amsterdamse architekt worden. De
Randstad geeft de toon aan - 'c' est la ton
qui fait la musique!' - bij belangrijke op
drachten.
Arjen Oostermann van 'De Groene' vroeg
zich in hetzelfde nummer van de Groene af:
'Kan de eigenaar/gebruiker naar believen
handelen met een monument? Wie bepaalt
of een wijziging in zo'n gebouw een 'nood
zakelijke aanpassing' is of een ontoelaatbare
verminking? De spanning tussen partikulier
en openbaar belang is groot'. Behartens-
waardige gedachten, niet alleen voor Heem
schutters!
In de 'Provinciale Zeeuwse Courant' van 22
november j.l. heeft de coördinerend bouw
meester bij de wederopbouw en de restaura
tie van het Middelburgse Abdijcomplex tus
sen 1945 en 1971 Ir. H. de Lussanet de Sa-
blonière de staf gebroken over de plannen
van collega Cees Dam. Hoewel hij het 'ver
velend' vond kritiek te moeten geven op het
werk van een vakgenoot verklaarde hij toch:
'Het plan, dat nu door de Provinciale Staten
is goedgekeurd, vermoordt het karakter van
de Statenzaal. De ruimtelijke werking gaat
geheel verloren'. Iets verder: 'Dam is een
goed architekt, hij kan ook wel tegen een
stootje. Hij heeft hier geen gelukkige keuze
gehad
In een brief van 11 december j.l. aan de
hoogleraar kunstgeschiedenis aan de Am
sterdamse V.U., prof.dr. C. A. van Swig-
chem schrijft De Lussanet de Sablonière:
'De luchtverwarmingskanalen, die ik des
tijds maakte worden door de zes ingebroken
nieuwe deuren in deze gevel opgeofferd. Er
zullen nu wél radiatoren komen, die ik altijd
heb willen vermijden. Kom je door de zes
nieuwe en één oude deur binnen, dan bots je
direct tegen de achterschotten van de oplo
pende banken. Bij twee deuren stoot je het
hoofd. Bij twee andere deuren kun je ternau
wernood naar binnen wringen. Een heel
royale oplossing! De schouw (die ik in vrije
vormen exact naar de oude afmetingen tegen
de kopgevel aanbracht) wordt afgebroken
omdat men anders niet om de banken heen
kan lopen. De in de zaal hangende tribune
loopt voor de ramen langs. De kopgevel, die
door het verwijderen van de schouw alle ver
houdingen zal missen, wordt dan versierd
met de wapentjes, die nu langs de wanden
hangen.'
Boven de 13e eeuwse kelders (1260) zijn
door Cees Dam toiletten ontworpen. Ir.
de Lussanet de Sablonière besluit zijn brief,
die nog meer bezwaren tegen het plan - in
concreto - bevat, met de conclusie: 'Ik zou
er geheel vrede mee gehad hebben, wanneer
men bijvoorbeeld andere tafels en stoelen in
de Statenzaal had genomen, die meer van
.deze tijd waren, maar niet deze ingrepen.'
BIOSCOOP ACHTIGE OPZET
De bioscoopachtige opzet van de nieuwe
Statenzaal is in strijd met de ruimtewerking
van deze voormalige refter uit 1500. Het
'grootse kloostercomplex' zoals drs. D. H.
Bolten de Abdij kenschetst in de Kunstreis
boekeditie van 1969, zal een zware klap krij
gen als deze misplaatste nieuwlichterij in
weerwil van de kritiek doorgedrukt zou wor
den. De 'postmoderne' galerij aan de tuinzij-
de met quasi-middeleeuwse torentjes doet
denken aan veel verbreide glazen puien in
winkelstraten, waar hier dan alleen nog de
De door Cees Dam ontworpen tribune-opstelling voor de Statenzaal (Foto architectenbureau Cees
Dam)
