Restauratie-hypotheek
aantrekkelijker
Mevr. E. Daalder wint
reis naar Rome
6
exemplaren in Arnhem, Zwolle en Doetin-
chem. Wellicht ging het hierbij om herge
bruikte exemplaren uit Noord- of Zuid-Hol
land.
Ook tijdens de openingsuren van het mu
seum in 1987 gaan de werkzaamheden aan
de paltrok elders en ter plekke rustig verder.
De bezoeker ziet dan eens hoe een paltrok-
molen stukje bij beetje vorm aanneemt. Een
overdekte stand bij de schilderachtige op
haalbrug van de Zaanse Buurt geeft nuttige
visuele en feitelijke informatie over hout
zaagmolens in Nederland. Het woord pal-
trok zou afgeleid zijn van het ouderwetse
kledingstuk met lange panden, dat Doopsge
zinde vluchtelingen uit de Zuidwestduitse
Pfalz plachten te dragen. Eertijds waren er
honderden, in Noord- en Zuid-Holland,
maar momenteel zijn er nog maar 3 over: de
'Held Jozua' te Zaandam (1718), de Arn
hemse museummolen en de moloen 'de Een
hoorn' te Heemstede bij Haarlem.
De paltrok is een typische bedrijfsmolen, die
technisch en functioneel helemaal op het
houtzagen afgestemd is. Met een kraan wor
den de boomstammen via windkracht uit het
water rond de molen gehesen. Daarna wor
den de stammen vóór de verticale zaagramen
neergelegd. Tenslotte vindt het zagen zelf
plaats. De bij dit opstel afgebeelde penseel
tekening van F. L.ebret uit de negentiende
eeuw is de oudst bekende, gedetailleerde af
beelding van een Nederlands paltrokmolen.
Door het verleggen van handelsroutes ont
stond er zaagbedrijvigheid en handel in ge
zaagd hout in Noord- en Zuid-Holland. In de
achttiende eeuw zijn deze twee provincies
samen het grootste zaagindustriegebied van
Nederland geworden, met honderden pal-
trokmolens. Aan het Papengat te Dordrecht
staan in 1680 vier houtzaagmolens. Om
streeks 1690 breidt men de activiteiten uit,
en dat leidt tot de bouw van de nu in Arnhem
opgestelde paltrokmolen, toen 'het Spinne
wiel' genaamd. In 1854 wordt dit bedrijfsge
bouw verkocht en verhuist daardoor naar
Numansdorp, niet ver van het Hollands Diep
in Beijerland gelegen.
De nieuwe eigenaar in Numansdorp heet
Maarten Verboom, de paltrok ontvangt een
nieuwe naam: 'Mijn Genoegen'. Tot 1926
zwaaien de vier wieken monter door de
lucht, dan volgt er een nieuwe verhuizing:
naar de feestweide van het Nederlands
Openluchtmuseum. Een interessant detail is,
dat de molen in Numansdorp wit geschilderd
was. Een foto uit 1926 bewijst dit feit. Na de
interne verhuizing van de molen richting vij
ver van de Zaanse Buurt na de laatste We
reldoorlog kreeg het houtwerk een donkere
tint. Aanpassing aan de Zaanse kleurzede?
De toekomst zal ons leren, of de molen weer
verkleurmannetje gaat spelen!
Literatuur:
Jannis C. Notehaart, Windmühlen. Der stand der
Forschung/über das volkommen und den ursprung,
Den Haag - Parijs 1972
L. A. van Prooije, De paltrokmolen van het Neder
lands Openluchtmuseum en Houtzagen in Numans
dorp rond 1920, overdruk uit: Bijdragen Medede
lingen Vereniging 'Vrienden van het Nederlands
Openluchtmuseum'jrg. 46, 1983, nr I.
RENTE NU 2,2 PROCENT
De Restauratie-hypotheek was al een aan
trekkelijke lening welke beschikbaar wordt
gesteld aan eigenaren van een monumenten-
pand die dit gaan restaureren. Door een re
cent besluit van het bestuur van het Natio
naal Restauratiefonds zijn de karakteris
tieken van de Restauratie-hypotheek op een
aantal punten verbeterd.
Het rentepercentage van de Restauratie-hy
potheek ligt in principe 5% onder de rente
van een 'commerciële' hypotheek. Tot voor
kort bestond er echter een minimum-rente
van 3%. Deze bodemrente wordt nu ver
laagd naar 0,5%, waarmee de actuele rente
2,2% bedraagt (tegen een gemiddelde rente
van 7,2% voor een 'commerciële' hypo
theek).
Nieuw is het overdraagbaar maken van de
Restauratie-hypotheek. Wanneer een geres
taureerd pand wordt verkocht kan de nieuwe
eigenaar nu de goedkope lening in principe
'overnemen'. Dit zal de verkoopbaarheid
van het monument vergroten en de waarde
ervan positief beïnvloeden.
Een tweede nieuw aspect is dat bij kleine
restauraties - en dus bij lagere leningsbedra
gen onder de 10.000,- geen hypo
theek-vestiging meer behoeft plaats te vin
den, waardoor kosten worden bespaard.
De middelen voor het verstrekken van Res
tauratie-hypotheken worden door het minis
terie van WVC ter beschikking gesteld aan
het Nationaal Restauratiefonds, op grond
van de Rijkssubsidieregeling Restauratie
Monumenten. Aanspraak op de Restauratie-
De heer H. Gerritsen uit 's-
Gravenwezel (België) schrijft ons:
Met veel belangstelling lees ik
altijd Uw tijdschrift.
In het novembernummer 1986, dat
ik vanmorgen ontving, troffen mij
twee artikelen en wel om de
tegengestelde visie van hoge
kerkelijke autoriteiten, die daaruit
blijkt.
Het eerste artikel betreft de
Vondelkerk in Amsterdam,
waarover U schrijft op pagina 197.
Het doet mij, als oud-
Amsterdammer, groot genoegen,
dat deze kerk, die zo typisch past in
de omgeving, is gerestaureerd. Dat
deze kerk aan haar oorspronkelijke
bestemming is onttrokken zal wel
onvermijdelijk zijn geweest gezien
de ontwikkeling in de stad en in de
bevolking. De nieuwe bestemming
komt mij stijlvol voor, ook al is
hypotheek kan dan ook alleen gemaakt wor
den in verband met deze regeling.
Het Nationaal restauratiefonds zal blijven
onderzoeken - in nauw overleg met betrok
kenen uit de monumentenzorg - op welke
wijze de financiële belangen van de monu
ment-eigenaren het beste kunnen worden ge
diend.
Meer informatie omtrent het bovenstaande
wordt u graag verstrekt door drs. A. Weigra
ven directeur van het Nationaal Restaura
tiefonds, tel. 03495-39439 (privé: 08388-
2272).
De 74-jarige mevrouw E. Daalder-Born uit
Amsterdam is de gelukkige winnares gewor
den van onze jubileum-ledenprijsvraag. Zij
is sinds 1970 lid van Heemschut en is een
trouw deelneemster van excursies en Heem
schut-dagen. Samen met een door haar zelf
uit te kiezen partner mag zij een vliegreis
maken naar Rome incl. hotel en stadsrond-
rit. Vliegtuigmaatschappij ALITALIA spon
sort deze ledenwerfpremie.
EERVOLLE VERMELDINGEN
Een eervolle vermelding krijgen de heren C.
Laóut uit Baam en de voorzitter van de pro
vinciale commissie Utrecht dr. E. B. J.
Postma uit Utrecht. Zij wonnen dit jaar resp.
22 en 19 leden voor Heemschut.
onder de huurders het commerciële
element niet afwezig. De bisschop
van Haarlem?heeft tegen de
gang van zaken blijkbaar geen
bezwaar gehad.
Op pagina 205 schrijft U over de al
lang durende ruzie om de St.
Eusebiuskerk aan het Nieuwe Plein
in Arnhem. Er was, zo las ik al
eerder, een plan tot bouw van
woningen in de kerk, waardoor het
beschermde stadsgezicht in stand
werd gehouden en het kerkbestuur
van financiële zorgen vrij was.
Maar tegen dat profane gebruik
maakt nu een andere bisschop
bezwaar. Is wonen een bezigheid
van lagere orde dan het houden
van lezingen en het verkopen van
antiek (activiteiten die in de
Vondelkerk gaan plaatsvinden
red.)?
Ik moet U zeggen, dat ik er niets
van begrijp.