Stadsherstel in
werking
20
HILDA VAN DER IEST
Organisaties die zich bezig houden met stadsherstel zorgen er mede voor dat kuituur-
historisch waardevolle panden behouden blijven. Met name de woonhuismonumenten mogen
zich verheugen in hun aandacht. Het functioneren van deze particuliere organisaties moet
dan ook door gemeenten, rijk en provincies gestimuleerd worden. Er wordt immers een
gezamenlijk einddoel nagestreefd: 'behoud en herstel van het beschermenswaardige stads
beeld'
Voor een particuliere stadsherstel-organisatie die wil blijven functioneren, is het noodzake
lijk de financiële haalbaarheid van haar projecten in het oog te houden. Met alleen ideële
doeleinden kom je er niet!
Aldus een conclusie van een onderzoek van de Groningse studente Sociale Geografie Hilda
van der lest.
Van april tot en met juni 1986 is er een ver
gelijkend onderzoek naar het functioneren
en het aankoopbeleid van zes stadsherstelor-
ganisaties verricht. In dit onderzoek wordt
ook de soms wel heel nauwe relatie met de
desbetreffende gemeenten belicht. De uitge
breidere resultaten kunt u lezen in het ver
slag 'Stadsherstel in Werking' dat door mij
in het kader van het bijvak planologie ge
maakt is.
Van de zes onderzochte organisaties, waar
van vier N.V.'s en twee Stichtingen, worden
hier drie besproken:
- De Amsterdamse Maatschapij tot Stads
herstel NV,
- NV Bergkwartier, Maatschappij tot her
stel van Deventer en
- Stichting Stadsherstel Groningen.
Elk van deze organisaties functioneert op
haar eigen wijze.
Naast dit gegeven zijn de twee NV's geko
zen vanwege hun winstgevend functioneren,
de Stichting vanwege haar voortvarende res
tauratie- en aankooppraktijken. Dit laatste in
het licht van haar nog maar driejarig be
staan.
Door de Stichting Stadsherstel Groningen inmid
dels gerestaureerd pand Nieuwe Kijk in 't Jat
straat 9 (foto's Stichting Stadsherstel Groningen.)
STADSHERSTEL AMSTERDAM
De eerste organisatie is de Amsterdamse
Maatschappij, hèt voorbeeld van een aantal
stadsherstel-organisaties in den lande. Een
voorbeeld dat zoals verderop zal blijken niet
realiseerbaar is voor een beginnende organi
satie.
Deze Maatschappij heeft 17 mensen in
dienst. Deze mensen houden zich bezig met
het aankopen, restaureren, verhuren en be
heren van in totaal 297 panden waarvan 202
gerestaureerd (mei 1986). In 1984 maakte
zij een winst van 2.293.020 - (jaarverslag
1984). Het is dus geen wonder dat veel be
ginnende stadsherstel-organisaties naar Am
sterdams model worden opgericht. Vergeten
wordt dan vaak de unieke positie die de
Maatschappij in de dertig jaar dat zij bestaat,
heeft veroverd. Een nieuwe NV naar Am
sterdams model is niet realiseerbaar.
Hiervoor zijn twee redenen aan te wijzen.
Allereerst wordt er voor de Maatschappij
rechtstreeks een restauratiebudget gereser
veerd bij de Rijksdienst voor Monumenten
zorg. Ten tweede is de Maatschappij een
woningbouwcorporatie - gelijk aan artikel
59 woningwet - waardoor ze van meer sub
sidiemaatregelen gebruik kan maken dan een
gewone NV. Voordelen die uit deze status
en uit het feit dat de NV een doelstelling
nastreeft als het restaureren van kuituur-his
torisch waardevolle panden, voortvloeien
zijn bijvoorbeeld:
- vrijstelling van vennootschapsbelasting,
- geen belastingheffing over de dividenduit
keringen,
- geen legeskosten aan de gemeente bij aan
koop of overdracht van woonpanden.
Doordat Amsterdam bijna 6800 rijksmonu
menten bezit - waarvan een gedeelte nogal
verwaarloosd - heeft de Maatschappij geen
gebrek aan te restaureren panden. Zij zorgt
ervoor ongeveer een derde deel van haar be
zit in reserve te houden. Deze reservepanden
worden voor zover mogelijk verhuurd. Door
deze reserve is het niet nodig dat de Maat
schappij zich actief op de huizenmarkt be
geeft: verkopers komen naar de NV toe. De
aankoopprijs van de panden ligt dan ook re
latief laag.
Door deze wijze van functioneren is ook het
aankoopbeleid van de NV bepaald. De NV
koopt in principe in de gehele binnenstad
aan.
NV BERGKWARTIER
De NV Bergkwartier te Deventer functio
neert op een andere wijze; zij houdt zich
bezig met verhuur en beheer van panden die
zij aankoopt van de gemeente. Ook haar
aankoopbeleid is verschillend van de Am
sterdamse NV. Richt de Amsterdamse Maat
schappij zich qua aankoopbeleid op de gehe
le binnenstad, NV Bergkwartier hanteert een
wijkgerichte aanpak. Vanaf 1968 heeft zij
zich bezig gehouden met 'het Bergkwartier'.
De laatste jaren breidt haar werkgebied zich
uit naar een andere wijk, de omgeving van
de Grote Kerk. Naar de mening van de NV
is een incidentele aanpak niet voldoende om
Detailopname van het gerestaureerde pand.
