Missiekapel van
Heythuysen;
uniek voorbeeld van
neo-classicis
bouwkunst
ische
172
H.J. VAN DER BORGH
Een uniek monument in de zin van de neo-classicistische bouwkunst in Nederland, is wel de
Missiekapel van Heythuysen, een dorpje 10 km. ten westen van Roermond.
De uit 1851 daterende kapel had oorspronkelijk de opzet van een grieks prostylos tempeltje.
De harmonische verhoudingen, de decoraties en de precisie waarmee het gebouw is
uitgevoerd, wijzen erop dat het ontwerp van de Missiekapel gemaakt moet zijn door een
vakbekwaam iemand, die we moeten zoeken bij de vooraanstaande neo-classicistische
architecten.
De missiekapel stond lange tijd op de nominatie gesloopt te worden. Door toedoen van de
stichting 'Vrienden van de Missiekapel'die spoedige restauratie van het gebouw zal
bewerkstelligen, werd de kapel voor afbraak gered.
Het nu volgende artikel begint met een betoog over de neo-classicistische bouwkunst in het
algemeen, waarna een beschrijving van de Missiekapel volgt.
maken duidelijk dat hier speciale kundighe
den werden vereist, die in het bedrijf nooit
eerder nodig waren. In nauw overleg met
Monumentenzorg en het Roermondse archi
tectenbureau Zollner bv werden proeven ge
nomen die ertoe leidden dat het rococo-
stucwerk in het gewelfde plafond om de 20
cm werd vastgezet met behulp van fiber
staafjes. De refter met zijn plafond in
rococo-omamenten, dat de aanblik geeft
alsof er indertijd met de slagroomspuit is
gewerkt, zo druk is het versierd, gaf bij de
restauratie heel speciale moeilijkheden. Dit
plafond vormt namelijk de vloer van een
bovenliggende zaal. Voorkomen moest
worden dat het stucwerk er al snel weer
afvalt. Wie het idee heeft gevonden, weet
de heer Berben niet, maar uiteindelijk werd
gekozen voor een betonstaalraster onder de
houten vloer boven het stuc-plafond en
daarin werden fiberstaafjes om de 20 cm
met veertjes vastgemaakt. Daardoor is het
geen stijve constructie geworden en kan ze
tegen een stootje.
De restauratie aan de Caroluskapel is uitge
voerd door langdurig werklozen die via het
Arbeidsbureau en een speciale subsidierege
ling bij Straus van Mierlo aan het werk
konden. 'We zijn honderd procent tevreden
over het werk van die jongens,' zegt de heer
Berben. 'We hadden onze twijfels, maar ze
hebben enthousiast gewerkt.
NOOIT ONTSLAGEN
Het bedrijf doet niet alleen in gesubsidieer
de restauraties. Het bouwt ook woningen,
scholen, hotels, tehuizen, winkels, kanto
ren, bedrijfsgebouwen en wat niet al. Er
werken 140 man en de directie gaat er prat
op dat ze, ondanks de malaise in de bouw,
nimmer personeel heeft moeten ontslaan.
De oprichter van de zaak, de heer Hub.
Straus sr., nu 90 jaar, komt nog regelmatig
even langs. Zijn zoon, ing. F. A. Straus,
kwam er in 1945 bij en in 1978 volgden de
heren Berben en Van der Werf, die de zaak
in 1984 overnamen, inmiddels uitgebreid
met adjunct-directeur ing. H.L.C.J. Kol-
steren. Gedrieën weten zij dat het werk niet
zonder bekwaam personeel kan worden ge
daan, want 'Straus van Mierlo bouwt met de
kalender in de hand', is de slagzin, die tot
nu toe steeds kon worden gehandhaafd. Wat
betekent Van Mierlo in de naam? Dat blijkt
oud familiezeer te zijn. Er waren in Roer
mond twee Strausen in het aannemersvak.
Na ruzie verbond de heer Hub. Straus de
naam van zijn echtgenote aan het bedrijf.
Zo is het maar gebleven.
In de hall, vlak naast de voordeur van het
kantoorpand aan de Minderbroederssingel
hangt ingelijst een van Hub. Straus' eerste
uitgeschreven rekeningen: aan de gemeente
Roermond voor levering van een grenehou-
ten poort bij de gasfabriek 180,-. Hij zal
toen in 1920 niet hebben gedacht dat in
latere jaren opvolgers nog eens de bedrijfs
gebouwen van de Clauscentrale van de
PLEM in Maasbracht zouden bouwen.
De bouwkunst zoals deze in de negentiende
eeuw voorkomt, heeft een historiserend ka
rakter; d.w.z. dat men voor de uiterlijke
vormgeving van de gebouwen terug grijpt
naar de diverse stijlperioden uit het verle
den, zo ontstaat het neo-classicisme, de
neo-gotiek, neo-renaissance etc.
Van invloed op het ontstaan en de versprei
ding van het neo-classicisme zijn vooral de
ontdekkingen en opgravingen van de Ro
meinse steden Herculaneum (1738) en Pom
pei' (1748). Vanaf die tijd lieten de bouw
kundig-ontwerpers zich rechtstreeks inspi
reren door de klassieke Romeinse bouw
kunst, en niet zoals tijdens het classicisme
door de theorieën hieromtrent. Wel hadden
de neo-classicistische architecten een oplei
ding genoten die wortelde in het achttiende
eeuwse classicisme. Er bestond een goed
gevoel voor harmonische verhoudingen.
Het neoclassicisme wordt vooral geken
merkt door: strenge symmetrie, rechte lij
nen, gladde afwerking (in ons land meestal
verkregen door pleisterwerk), zuilgalerijen
uitgevoerd als portiek en tempelachtige
voorgevels (voorzien van kroonlijsten en
Detailopname van de halfronde ramen in de rechterzijgevel van de Missiekapel Heythuysen; Duidelijk
valt het verschil te zien tussen de twee oorspronkelijke en het later aangebrachte raam. De gevel wordt
door pilasterstellingen in drie gelijke vlakken verdeeld.
