tW
i
LD
iii
KASTEELACHTIG
Het kasteelachtige karakter werd bewust
versterkt: de traptoren kreeg meer accent
door de blindnissen weg te werken, de toren
te verhogen en van een spits te voorzien en
als tegenhanger een klein siertorentje op de
andere hoek van het huis bij te bouwen.
Rond 1500 moet in verband met de ontwik
keling in het wonen ook de smalle diepe
keukenaanbouw tegen de zuidmuur zijn toe
gevoegd. Hierin bevond zich van het begin
af aan een forse keukenschouw (afb. 8).
In 1576 heeft het huis vooral van achteren te
lijden gehad van de beschietingen tijdens
het beleg van het kasteel Vredenburg, aan
gezien de Spaanse kanonnen aanzienlijk
zwaarder waren dan de van stadswege op
Oudaen geplaatste kanonnetjes. Een groot
deel van de achtergevel werd weggeschoten
- en zelfs een deel van de voorgevel - maar
alles werd geheel in de oude vorm weer
hersteld. Om kleinere beschadigingen een
voudig weg te kunnen werken en om van de
gevel weer een eenheid te maken werd hij
daarbij geheel met een steenrode specie en
een dieprode saus afgewerkt. Deze afwer-
kingsvorm blijkt zeker tot 1758, en vermoe
delijk tot het midden van de 19e eeuw intact
gebleven te zijn. Als herinnering aan het
beleg van het Vredenburg werden in voor-
en achtergevel diverse Spaanse kogels inge
metseld.
1680 - In 1680 (afb. 5,3 en 6,3) werd bij
een modernisering van het huis het voorste
zijhuis, dat in de loop van de middeleeuwen
reeds enkele malen op bescheiden wijze was
verhoogd, vernieuwd in zijn huidige om
vang. Daarbij werd tevens de hoofdtoe-
gang, die zich tot dan toe in het midden van
het hoofdhuis bevond, naar het nieuwe zij
huis verplaatst en voorzien van het huidige
poortje. Het interieur werd op tal van plaat
sen aan de toenmalige mode aangepast,
3. Overzicht van bouwsporen in de noordmuur
van Oudaen. (Tekening: A. F. E. Kipp.)
2. De bocht van de Oudegracht ca. 1890. Foto A. Grolman. De stadskastelen rijzen nog steeds boven
hun omgeving uit. (Foto: Gemeentelijke Archiefdienst Utrecht TA Oudegracht c. 1890.)
ld..lu..u..ii.uj.j.o.öj.u.ujjj..u
|Tprr|WJirtTpTl
zonder dat verder het gebouw zelf feitelijk
werd gewijzigd.
Omstreeks 1735 overkomt Oudaen ditzelfde
voor de laatste maal als woonhuis; uit die
tijd dateren de twee nu nog aanwezige mo
numentale schouwen in de voorzaal en in de
opkamer op de begane grond.
1758 - In 1758 (afb. 5,4 en 6,4) werd Ou
daen aangekocht door de Diaconie der Ne
derlands Hervormde Gemeente en ingericht
als 'Diaconie Oude Mannen en Vrouwen
Huis', zoals de 18e eeuwse hardstenen be
kroning boven de 17e eeuwse voordeur laat
zien. De verbouwingen, noodzakelijk voor
het nieuwe gebruik, vonden aanvankelijk
voornamelijk plaats in de verschillende bij
gebouwen. Zo werd onder meer het achter
ste zijhuis met een verdieping verhoogd en
van een nieuwe achtergevel voorzien, een
achterhuis in de grote tuin tot regentenka
mer verbouwd, terwijl achter het hoofdhuis
een grote ziekenvleugel werd gebouwd. In
het hoofdhuis werden de eerste en de twee
de verdieping tot vrouwen- en mannens-
laapzaal omgetoverd. Daartoe werden lange
reeksen bedsteden langs de zijmuren getim
merd, waarvan de plattegrond als afdruk op
de vloer bij de huidige restauratie kon wor
den teruggevonden. Zelfs de uitgesleten
plekken van de vele schuifelende pantoffel
voetjes bij de bedsteden en de looproutes
naar deuren en vensters waren nog duidelijk
te zien (afb. 9).
1858 - Het straatfront van Oudaen kreeg
zijn huidige aanzien bij een interessante res
tauratie in 1858 (afb. 5,5 en 6,5), die een
uitgesproken poging laat zien om het stoere
middeleeuwse karakter met eigentijdse mid
delen te versterken. Daarbij verdwenen ove
rigens een aantal tot op dat moment nog
aanwezige oorspronkelijke middeleeuwse
elementen, zoals de spitsboognissen boven
de vensters. Hoofd- en zij huis werden tot
een architectonische eenheid samenge
smeed, onder andere door alle kozijnen van
beide gevels door zware nieuwe exemplaren
te vervangen, beide gevels met een zelfde
bakstenen balustrade te bekronen, en de 17e
eeuwse voorgevel van het zijhuis met een
zeer zorgvuldig patroon van fors moppen-
metselwerk in pleisterwerk te bekleden.
1964 - (afb. 5,6 en 6,6) In de eeuw na de
restauratie van de voorgevel zijn nog diver
se wijzigingen in verschillende delen van
Oudaen gevolgd. Na ruim twee eeuwen ver-
OtiQAI.K
•p'Otc.'
1?ec; r.M t "AöA-
4. Kappenplan als situatietekening van het
complex Oudaen gezien naar het oosten.
(Tekening: A. F. E. Kipp.)
huisde op 4 oktober 1964 het Oude Man
nen- en Vrouwenhuis naar een modem be
jaardentehuis. Het huis Oudaen kwam na
enkele omzwervingen bij de gemeente
Utrecht terecht, en werd door de stad in
1984 overgedragen aan de Stichting tot res
tauratie en instandhouding van Oudaen.
Aansluitend kon de uitvoering worden ge
start van de restauratie, die op een septem
ber 1986 werd afgesloten.
