als urinoirs - de bekende krul girobussen,
trafo-kasten en lantarens, vaak in de vige
rende fraaie stijl van de Amsterdamse
School. Tegenwoordig wordt er zelden
meer ontworpen voor een bepaald object,
maar wordt er een keus gedaan uit een reeks
bestaande standaardtypen. In ons land is er
op dit gebied nauwelijks sprake van een
ontwerpcultuur.
Rob: 'Als je een technisch voorwerp wilt
laten maken ga je naar de smid en niet naar
een ontwerper is hier de traditie. Erg treu
rig. In de jaren '30 werd de functie nog
ondergeschikt gemaakt aan de vorm.'
Met de komst van de Nieuwe Zakelijkheid
als reactie op de Amsterdamse School be
gonnen echter meer economische overwe
gingen te domineren, al leverde dat met De
Stijl als voorbeeld nog steeds fraaie ontwer
pen op zoals het mooie in de jaren '70
afgebroken combinatiegebouwtje aan het
Weesperplein.
PRULLENBAK
Gelukkig worden de meeste uit die tijd date
rende straatmeubels nog steeds gebruikt. De
zilverkleurige gietijzeren papierbak heeft
weliswaar het veld moeten ruimen voor de
groene 'Capitool' maar wordt hier en daar
herplaatst op punten waar de praktische
bruikbaarheid er minder toe doet, omdat de
belevingswaarde voorop staat; zoals bij
voorbeeld op de Nieuwe Zijds Voorburgwal
langs het Historisch Museum.
De oranjekleurige bak heeft het maar kort
uitgehouden omdat hij niet brandbestendig
was. Er is in de binnenstad nu gekozen voor
een groene stalen bak, die in een beugel
hangt waardoor zowel voor- als achterzijde
redelijk ogen. De rest van de stad mag het
doen met de groene bak van polyester, be
vestigd aan een paaltje, zodat de achterkant
minder fraai oogt. De plaatsing van de di
verse bakken is hier zorgvuldig overwogen.
De kleur ook? Rob: 'de oranje bak was de
eerste, die op zo grote schaal werd neerge
zet en kreeg daarom een kleur, die een ster
ke signaalfunctie had. De kleur van de nieu
we groene bak is beter afgestemd op de
omgeving. Donkergroen is een echte stads
kleur. Als je zo'n papierbak nodig hebt zie
je hem, heb je hem niet nodig dan valt hij
niet op. Voor de vullingsgraad van de bak
ken bleek de kleur niets uit te maken. De
categorie mensen die gebruik maakt van
openbare prullenbakken is ze blijven ge
bruiken.'
De gemeente heeft overigens nog uitgezocht
of het niet haalbaar was de oude zilverkleu
rige bak opnieuw te maken maar het giet
ijzeren materiaal bleek veel te duur.
LANTARENS
Zijn er van de klassieke papierpot nog maar
een dikke honderd in gebruik, de oudere
typen lantarenpaal worden op veel ruimere
schaal in het stadsbeeld gehandhaafd. De
komende vijf jaar worden er weliswaar
30.000 armaturen vervangen door moderne
re met een hogere lichtopbrengst, de lanta-
renpalen zelf kunnen blijven staan. Ze zijn
van gietijzer vervaardigd en kunnen tiental
len jaren mee. Van 'paal 24' bijvoorbeeld,
een type in Amsterdamse School-stijl en
waarschijnlijk ontworpen door P. L. Mar-
nette in 1922, staan er nog steeds 10.000
exemplaren in de stad. Dat is een derde van
het totaal aantal lantarens van die hoogte.
Alleen de armatuur is vervangen. Deze lan
taren kan nog wel honderd jaar mee als hij
niet doorroest, meent Van Maarschalker-
waart.
Hij wijst erop, dat de 80.000 lantarens in
Amsterdam een gigantisch kapitaal verte
genwoordigen en dat de gemeente er daar
om zuinig op is. In de stad worden zoveel
mogelijk de oude typen, die van uitstekende
kwaliteit zijn gehandhaafd. Alleen aan
5
Zogeheten 'dubbele krul', openbaar toilet aan het Spreeuwenpark in Amsterdam-Noord. Ontworpen
door J. M. van der Mey van de dienst Publieke Werken in 1921. Uitgevoerd in de stijl van de
Amsterdamse School.
Een rij 'amsterdammertjes' langs een Amsterdamse straat. Dit straatmeubilair dient om fout
parkeren tegen te gaan. De paaltjes worden echter nogal eens omver gereden.
