189
Pieter Oosterhof inspecteert het gootfries van de hervormde kerk van Goutum
Foto's: Johan Witteveen, Heerenveen
er nog één in augustus en was daarmee
voorlopig de laatste die op dete wijze in het
nieuw werd gestoken.
De Rijksbijdrage in de loonkosten werd van
50 al spoedig op 40 procent gebracht. De
lopende, niet-subsidiabele kosten worden
betaald uit de 75 gulden abonnementsgeld
per project en de inspectie-uurlonen die de
Monumentenwacht in rekening brengt. Het
tarief van 20 gulden per uur is laag vergele
ken met de normale uurtarieven van aanne
mers (40 tot 45 gulden). 'Op die manier
subsidiëren wij als Monumentenwacht indi
rect de monumentenzorg', zegt Zijlstra
lachend.
Het streven van de Monumentenwacht is de
gebouwen tweemaal per jaar te inspecteren.
Bij een hoog aantal abonnees als in Fries
land is dat natuurlijk voor één ploeg niet bij
te benen. Vandaar dat men het daar de laat
ste tijd hield op drie inspecties per twee
jaar. Met de komst van de tweede ploeg kan
de frequentie worden opgevoerd. Zijlstra:
'We hebben nu weer wat ruimte.' Hij zegt
het met een knipoog naar die honderden
Friese monumentenbezitters die nog niet
hun heil zochten bij de Monumentenwacht.
NIET KIESKEURIG
In hun dagelijks werk nemen de monumen
tenwachters kleine onderhoudswerkzaam
heden meteen mee. Constateren ze grotere
gebreken, dan krijgt de eigenaar het advies
een aannemer, leidekker of loodgieter in te
schakelen. De monumenten wachters zijn al
lerminst kieskeurig. In hun inspectierappor
ten maken ze opmerkingen die met heel het
uitwendige van het gebouw te maken kun
nen hebben, van het voegwerk tot de luid-
klokophanging. Maar ook het interieur
krijgt vaak even de aandacht. Een opmer
king over bijvoorbeeld de aanwezigheid van
houtworm in preekstoelen, rouwborden
en/of kapconstructies kan veel onnodige el
lende voorkomen.
'Lekkage is de grootste vijand van gebou
wen', voegt secretaris Herman Zijlstra met
nadruk toe. 'Door daken en goten te dichten
en afvoeren gangbaar te houden, voorkom
je 75 procent van de problemen. In het ver
leden kon het vaak jaren lekken, voor ie
mand het in de gaten kreeg... De Monu
mentenwacht is de eerste vorm van een on
derhoudsregeling; later pas kreeg je die spe
ciale onderhoudsregelingen voor kerken,
buitenplaatsen en kastelen. Dat er vandaag
de dag nog steeds kerkvoogdijen zijn die
aanhikken tegen het abonnementsgeld van
75 gulden begrijp je niet. Het is toch eigen
lijk verkeerde zuinigheid.
MUREN BARSTEN
De hervormde kerk van Goutum (bij Leeu
warden), 15de-eeuws met zadeldaktoren,
staat er allerminst florissant bij. En dat niet
alleen vanwege de chaos die het opruimen
van oude graven rondom het Godshuis nu
eenmaal met zich meebrengt. De koster is er
druk mee. Monumentenwachter Pieter Oos
terhof: 'We zijn hier nu in geen acht maan
den geweest. Nóg zo'n periode met nóg
zo'n winter en ze kunnen de muren afbre
ken. Kijk, ze barsten gewoon kapot.' Hij
wijst bezorgd omhoog naar het gootfries,
dat binnenkort uit zichzelf omlaag dreigt te
komen.
Dikke roeken vliegen luid schreeuwend de
toren in en uit. Ze hebben er kennelijk vrij
spel. De klokken kondigen de middagschaft
aan. Als je van 's morgens half zeven on
derweg bent, ben je om half een toe aan
koffie en een boterham. Een dag eerder zat
de ploeg Oosterhuis/Van der Wijk op Ame
land. Dus gingen ze al voor zes uur van huis
en waren 's avonds met de laatste boot terug
en om acht uur thuis. Lange dagen!
'Op Ameland hebben we acht projecten',
zegt Oosterhof. 'Dat is te doen. De over
tocht duurt niet lang en is ook zo duur niet
als naar Terschelling of Vlieland.' Op elk
van die beide laatste Waddeneilanden heeft
de Monumentenwacht welgeteld één abon
nee. Het illustreert hoever de service kan
gaan. Maar niet voor niets liet penning
meester Cramer 's morgens al doorscheme
ren dat er nog een paar méér nodig zijn om
de oversteek rendabel te maken. Nu moet er
dik geld bij.
Ondanks het gure weer met regen en harde
wind, en weerman Hans de Jong die het
voor Radio Fryslan op 'buiig' houdt, sjou
wen de monumentenwachters hun ladders
tegen de muur omhoog. Vanuit de dakgoot
'vist' Sjoerd van de Wijk een paar lichte
pannenladders aan een haak omhoog. Zo
bereiken ze moeiteloos de daknaald, waar
door de wind wat gaten zijn gevallen. Zon
der het bepaald niet ondenkbeeldige risico
door het dak van de Goutumer kerk te gaan.
Het dakhout is op veel plekken rot of het
ontbreekt zelfs, ontdekte Oosterhof bij het
vastmaken van de ladder. Hij sjouwt nu -
kennelijk zonder ook maar de geringste
hoogtevrees - met een stapel pannen op de
schouder door de dakgoot. Hij 'zaait' ze één
voor één omhoog naar Van der Wijk, die
zojuist het houtwerk met hamer en spijker
nog even wat heeft gefatsoeneerd.
DEPOT
Onder in de toren van Goutum, waar ooit de
lastposten op droog brood en water achter
slot en grendel werden gezet, ligt nu een
voorraadje dakpannen. 'De ene kerk heeft
wel zo'n eigen voorraad, de andere niet',
vertelt Pieter Oosterhof. Als het moet zorgt
de Monumentenwacht zelf voor een hand
voorraadje vanuit het eigen hoofddepöt. De
stallen en schuur van een gerestaureerde
boerderij onder Menaldum doen dienst als
opslagruimte voor een grote verscheiden
heid aan restauratiematerialen. De Stichting
Alde Fryske Tsjerken bewaart er enig kerk-
meubilair uit vroeger tijden. De monumen
tenwachters doen her en der interessante
vondsten, die elders in de provincie bruik
baar zijn of het opslaan waard. De boerderij
herbergt overigens ook een goed geoutil
leerde werkplaats voor winterwerk, waar de
Stichting Fryske Mole ook incidenteel ge
bruik van maakt.
TAKKEBOSSEN
Van der Wijk hoort onderin een (ongebruik
te) schoorsteen het gepiep van jonge roe
ken. Hij suggereert een 'oplossing'. 'Nu
nog maar niet wel, met die jonge vogels,
erin', reageert de koster. De schoorsteen
blijft voorlopig open voor gevederde kerk
gangers. De roeken hebben het goed in
Goutum. Op de wrakke houten verdiepin
gen in de toren komen we verscheidene dik-
