Ambachtelijke
steenbakkerij te
Kerkdriel
het huis een wisselende bestemming kreeg.
Momenteel is het in gebruik bij een instel
ling voor vormingswerk voor jongeren.
Aan onderhoud is door de eigenaar en ge
bruikers de laatste jaren niets meer gedaan.
Het dak is niet meer waterdicht en zwam-
vorming is reeds geconstateerd.
De indrukwekkende voorgevel wordt op de
begane grond ontsierd door aanplakbiljetten
en opschriften van schrijfgrage voorbijgan
gers. Een schilderbeurt is dringend
gewenst.
Deze situatie was voor het College van Bur
gemeester en Wethouders van Arnhem aan
leiding om brieven te richten aan de Rijks
dienst voor de Monumentenzorg en de eige
naar. De laatste werd verzocht onderhoud te
plegen en het pand overeenkomstig zijn his
torische en architectonische waarde te laten
gebruiken.
In de gemeentelijke monumentencommissie
is de toestand, waarin het huis verkeert,
meerdere malen aan de orde geweest. De
gemeente is echter vrijwel machteloos, om
dat geëigende middelen in de juridische
sfeer om de eigenaar aan te pakken ontbre
ken. Een ernstige leemte in de Monumen
tenwet doet zich ook hier weer gevoelen: de
onderhoudsplicht. Grond voor een aan
schrijving aan de eigenaar door B. W. in
het kader van de Woningwet, is niet aan
wezig.
Het probleem van dit huis is, dat het gele
gen is in een blok winkels en huizen van
betrekkelijk geringe architectonische waar
de, in het centrum van Arnhem. Wat is
aanlokkelijker dan amovering van dit blok
en vervanging door nieuwbouw?
Maar Bovenbeekstraat 21 staat als enige in
het gehele blok sedert lange tijd op de rijks
monumentenlijst. Een eventuele aanvraag
van een sloopvergunning zal zonder twijfel
worden geweigerd. Welnu, dan rest slechts
de weg van verwaarlozing en intensief ge
bruik gevolgd door leegstand totdat een
sloopvergunning redelijkerwijze niet meer
is te weigeren. Deze handelwijze is in ons
land veelvuldig toegepast en vruchtbaar ge
bleken.
Zover mag het evenwel niet komen. Van
daar dat het gemeentebestuur in juli j.1. aan
de bel heeft getrokken. Of dit effect zal
sorteren moet worden afgewacht.
Het wordt hoog tijd dit monument aan de
vergetelheid en de verwaarlozing te onttrek
ken. Slechts in een enkel standaardwerk
over de historie van Arnhem wordt het ge
noemd. Architect van het gebouw en maker
van het behangsel zijn niet bekend. Er is
alle aanleiding de bouwhistorie eens op we
tenschappelijk niveau te laten beschrijven,
wellicht gevolgd door publicatie. Een
prachtige opdracht voor een student kunst
geschiedenis. Het gebouw is het alleszins
waard!
G.J. de Maret Tak, Arnhem (lid provinci
ale commissie Gelderlandmei dank aan
Mr. P.G. Aalbers te Arnhem voor het ver
schaffen van historische gegevens.
194
DOOR WIM POLMAN*)
Temidden van onafzienbare maisvelden en
onder het oog- en oorbereik van het kerkto
rentje van Kerkdriel ligt een - ogenschijn
lijk - onopvallend bedrijfje. De toevallige
voorbijganger, die hier overigens nauwe
lijks voorkomt, zal de ware aard van het
bedrijf nauwelijks bevroeden omdat de ken
merken van een steenbakkerij volledig ont
breken: geen hoge pijp, geen directe ligging
aan het water, geen uitgestrekte opslagter
reinen met tassen eenvormige steen en geen
motorgeronk van transportmaterieel.
Niets van dit alles, alleen hoogopgaand ge
boomte en landelijke rust kenmerken de
omgeving. Bij het betreden van de steen
bakkerij waant men zich jaren terug in de
tijd; de mens en niet de machine bepaalt hier
het fabricage-proces. Als enige houdt dit
prille bedrijf de oude traditie van het steen-
bakken in ere: elke steen wordt nog met de
hand gevormd en steenbakker 'Kees' be
paalt zonder de hulp van allerlei apparatuur,
maar op basis van jarenlange ervaring het
moment dat een van beide ovens na het
bakproces weer geopend wordt. Niet het
karakterloze massaproduct dat het uiterlijk
van de meeste gebouwen momenteel ken
merkt, maar een op bestelling gemaakte
steen in het aantal, uiterlijk en afmetingen
zoals de opdrachtgever dat wenst, is de
kracht van het bedrijf.
HAARLEMSE STADHUIS
Bij de start van de restauratie van het oudste
gedeelte van het Haarlemse stadhuis kwam
men voor een onoplosbaar probleem te
staan: de toegepaste steen bleek niet ver
krijgbaar, niet in de steenhandel en ook niet
in de 'recycling markt'; ook Monumenten
zorg-Haarlem zelf, die al bijna 30 jaar de
gemeentelijke restauraties verzorgt en in
haar depots meer dan twintig soorten bak
steen in voorraad heeft stond met lege
handen.
Onderzoek leerde dat de benodigde steen,
gemarmerd als gevolg van een grove men
ging van witgeel- en roodbakkende klei,
naar alle waarschijnlijkheid uit Vlaanderen
afkomstig is. Daar wordt echter sedert lange
tijd geen steen meer gebakken, zodat de
kans om op deze wijze aan de steen te ko
men uitgesloten is.
Van het Haarlemse stadhuis kon de start van
de steenbakkerij Biezeveld in het begin van
1984 dan ook niet op een gelukkiger mo
ment geschieden en inmiddels is overduide
lijk gebleken dat ook bij andere restauraties
dankbaar gebruik is gemaakt van deze unie
ke gelegenheid. Diverse kerkjes in Fries
land - maar ook in Duitsland -, en de Dom
toren in Utrecht zijn daarvan slechts enkele
voorbeelden. Middeleeuwse kloostermop
pen en kleinere formaten, profielstenen
voor zuilen, dagkanten van ramen, deurko
zijnen, montansen en andere moeilijk ver-
Profïelsteen, zojuist gelost uit de vormbak
Foto's van de auteur
