Joodse begraafplaats
Den Haag benoeft
dringend restauratie
Boek
87
De waarschijnlijk oudste (particuliere) be
graafplaats in Den Haag is de Joodse aan de
Oude Scheveningseweg. 'Den 21sten Janu
ari 1694 werd aan Alexander Pos Polack,
jood 'uyt de name en wegen de joodse natie'
in erfpacht gegeven een klein hoekje duin-
grond beoosten van het tolhuis, zes roeden
in het vierkant, mits op hare kosten met vier
palen of blauwe steenen het plaatsje zal
worden afgeteekend en betalende jaarlijks
tien schellingen van twee grooten Vlaams
met bepaling, dat iemand met name ge
noemd zal moeten worden op wien men de
recognitie zoonoodig zal kunnen verhalen'.
Aldus opend D. S. van Zuiden in zijn histo
rische boek De Hoogduitsche joden in 's-
Gravenhage (1913) het hoofdstuk over de
joodse begraafplaatsen in 's-Gravenhage.
Reeds de 27e juli 1695 vroeg en verkreeg
Polak verlof om de begraafplaats uit te brei
den tot 100 vierkante voeten. Deze begraaf
plaats diende, zowel voor de lijken van de
Hoogduitsche joden als voor die der Portu
gese gemeente. Wie er het eerst werd begra
ven staat niet met zekerheid vast; waar
schijnlijk was het Polak zelf; dat was op 12
juni 1697. Vooral in de 18e eeuw is de
begraafplaats enige malen uitgebreid. Ook
in de 19e eeuw werd nog grond ten behoeve
van de begraafplaats aangekocht. In de loop
der eeuwen zijn op deze begraafplaats die
ongeveer honderd jaar ouder is dan 'Ter
navolging' aan het andere eind van de Sche-
veningse weg, tal van bekende figuren be
graven, zoals de schilders Jozef Israëls, de
gebroeders Elkan en Salomon Verveer, Li-
on Enthoven, oprichter van de gelijknamige
pletterij (inmiddels uit Den Haag verdwe
nen), bankiers, beroemd geworden juristen
en de eerste Joodse minister, die Nederland
heeft gekend, Godefroye.
De fraaie begraafplaats, ofschoon niet zo
mooi als die in Ouderkerk aan de Amstel, is
thans aan een ingrijpende restauratie toe.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog bouwden
de bezetters de beruchte Atlantikwall dwars
door de dodenakker, de vaak mooie zerken
niet ontziend. Na de bevrijding leek de be
graafplaats meer op een woestenij. Er is
toen met nogal beperkte middelen het een
en ander gerestaureerd, maar thans is het
moment aangebroken voor een grondig her
stel. Daartoe is uit de Haagse burgerij in
velerlei schakeringen de Stichting tot in
standhouding Joodse begraafplaats in het le
ven geroepen, die wil proberen de kosten
van de restauratie, geraamd op 11 miljoen
bijeen te krijgen. Het gemeentelijk monu
mentenbureau heeft het restauratieplan op
gesteld.
Wat moet er gebeuren: In de eerste plaats
moet de ommuring met een totale lengte van
550 meter worden gerestaureerd. Voorts
zijn de 2810 zerken verzakt, gescheurd of
overwoekerd. Bovendien moeten beplan
ting en begroeiing op het terrein een grote
opknapbeurt ondergaan. Tenslotte moet het
uitvaarthuisje worden hersteld.
De zerken zijn voorzien van soms uitvoeri
ge teksten in het Hebreeuws, die een be
langrijke (cultuur)historische bron vormen,
zowel voor de geschiedenis van de joden,
als voor de geschiedenis van Den Haag.
Het leesbaar maken, de inventarisatie en de
beschrijving van de zerken is het tweede
belangrijke doel van de Stichting.
In het bestuur van de stichting hebben o.a.
zitting:
Drs P. H. Enthoven, voorzitter, Mr. G. W.
van Herwaarden, vice-voorzitter, alsmede
het hoofd van het gemeentelijk monumen
tenbureau drs. M. P. R. Rosenberg, mr. R.
Hotke, oud-directeur-generaal kunsten van
het ministerie WVC en drs. J. J. Cahen,
conservator van het Joods Historisch Mu
seum te Amsterdam, aldmede drs. M. Bor-
dewijk, gemeente-archivaris van Den Haag.
Er is verder een groot comité van aanbeve
ling tot stand gekomen, waarvan o.a. deel
uitmaken de vice-president van de Raad van
State, mr. W. Scholten, dr. D. Dolman,
voorzitter der Tweede Kamer en mr.
Ch. M. J. A. Moons, president van de Ho
ge Raad.
Inlichtingen over de actie 'Steen voor
Steen' zijn verkrijgbaar bij de Stichting,
Kerkeboslaan 4a, 2243 CM WASSE
NAAR.
Giften zijn welkom bij de AMRO Bank Den
Haag, rek. nr. 452289556 of gironr.
3376801 t.n.v. de Stichting.
v.d. W.
OVER BEGRAAFPLAATSEN
In de reeks van Boekmakerij/Uitgeverij Luy-
ten te Amstelveen, verscheen deze dichtbun
del van Mieke de Jong, met tekeningen van
Toon de Haas.
Er zijn nauwelijks levendiger plekken denk
baar dan begraafplaatsen, waar buiten het
begraven, familie en vrienden elkaar ont
moeten, waar gewerkt wordt aan het onder
houd van de grote verscheidenheid aan gra
ven en zerken.
Desondanks blijkt steeds weer hoe vele be
graafplaatsen worden veronachtzaamd en
derhalve de aandacht van de samenleving
verdienen.
ISBN 90 64160163.
In dezelfde reeks verscheen ook het op pag.
43 van de Heemschut jaargang 1984 ge
noemde boekje Kapellen in de Baronie van
Breda deel II. Het behandelt de kapellen van
Gageldonk breda (Sint Joost) en Molen
schot. Dit in tegenstelling tot wat op pag. 43
staat vermeld, nl. de inhoud van deel I die de
beschrijving van de kapellen Hensdenhout,
Strijbeek en Galder geeft 15,-.
