Overbru
ree
ing van het
teverleden
BB 3 3 B B B 0 0
65
DOOR LIEUWE VALK
De in 1983/'84 zorgvuldig gerestaureerde Kanaalbrug. De bebouwing langs het Nieuwe Kanaal aan de
Emmakade is een fraai voorbeeld van een nog gave wand uit het einde van de 19de eeuw. Foto: Jan
Hooghiemstra, Hardegarijp.
Leeuwarden is niet zo gelukkig geweest
met ijzeren bruggen. De draaibruggen gin
gen vastzitten of vertoonden spoedig andere
mankementen en de (toen al vervangen) ij
zeren draaibrug bij de voormalige Vrou-
wenpoortsbrug brak zelfs in tweeën. Toch
was de stadsverdedigingsgracht rond de
binnenstad tot de jaren-'30 uitsluitend via
die bruggen te passeren. Toen werden de
eerste vervangen door bascule-bruggen. De
laatste sneuvelde in de jaren-'70: de Prins
Hendrikbrug van de Willemskade die de
laat-negentiende eeuwse verkeersas tussen
station en binnenstad fraai accentueerde.
Die is vervangen door een belachelijk vast
verkeersplein; een barrière voor de plezier-
vaart en schaatsers, die zo breed is dat er
een kunstwerk voor nodig was om de zaak
perspectivisch te corrigeren. Van de ge
plande verkeersdoorbraak, waar de brug
een schakel in zou zijn, werd afgezien.
Zo is het ook bijna gegaan met de laatste
historische ijzeren draaibrug van Leeuwar
den, de eerste Kanaalsbrug die net buiten de
zuidoosthoek van de binnenstad ligt. Die
was ten end en moest vervangen worden
door één die wat grotere verkeerscapaciteit
zou hebben, maar wel een uiterlijk zou krij
gen dat aan de oude brug zou herinneren.
Omwonenden en groepen die zich om
monumenten bekommeren, verdedigden dit
monument van techniek dat als een onlos
makelijk historisch element in de fraaie
laat-negentiende eeuwse stadsuitleg be
schouwd moest worden. De ontwikkelingen
namen vrij plotseling een keer, omdat ook
de monumenteninstellingen de waarde van
de brug inzagen. In 1983/'84 werden brug-
gehoofden en pijler grondig verbeterd en de
geklonken ijzeren brug gerestaureerd, pre
cies 90 jaar nadat hij ontworpen werd.
Dat ontwerpen gebeurde op de tekentafels
van gemeentewerken van Leeuwarden. De
directeur, J. E. G. Noordendorp, geassis
teerd door ing. L. van Krimpen, ontwierpen
deze en een tweede brug die bijna een kilo
meter verderop over het Nieuwe Kanaal
kwam te liggen. Ze waren tot op de details
precies in Leeuwarden getekend, maar wer
den vervaardigd te Leiden, bij de Koninklij
ke Nederlandsche Grofsmederij, zoals op
een rolwerkcartouche aan de oostzijde van
de brug te zien is.
De bruggen waren onderdelen van een om
vangrijk programma. Er werd een nieuw
kanaal gegraven van de zuidelijke stads
gracht tot de Tijnje. De waterverkeersroute
naar het oosten met aansluiting op de kana-
lenreeks tussen Lemmer en Groningen liep
voorheen via het Vliet, een smal water dat
met haven- en overslagfuncties maar weinig
ruimte overliet voor het doorgaande ver
keer. Het nieuwe aan te leggen kanaal was
van meer dan plaatselijk belang en de pro
vincie subsidieerde het grootse werk. Het
werd in 1894 voor ruim twee ton aanbe
steed. In 1895 konden de twee bruggen
geplaatst worden en langzamerhand kwam
de bouw van woningen (en enige bedrijfs
gebouwen) op gang langs de straten die
volgens een door gemeentewerken ontwor
pen charmant-patroon verliepen. Noorden
dorp en W. C. A. Hofkamp, diens opvol
ger als directeur van die dienst, waren ver
antwoordelijk voor het stedebouwkundige
plan.
In een V.V.V.-gidsje uit 1900 staat te le
zen: 'En nog in 1896 werden na het graven
De ontwerptekening van de eerste Kanaalsbrug te Leeuwarden, 1894
KANAAL
VKimiNHINt; VAN DE
STADNCIUCIIT
s TI.IN.IE
Gemeente Leeuwarden
Jes/Pï Vë
Dienst 1694
DRAAIBRUG in der, GRACHTSwAL
Szhuh li 50
VoftjMIA êL
0la-uy-c(lt/
