or^
Ternauwernood gered
en gerestaureerd
"V.
Ju\
BB n B
8
u
ff
1
1 1 1
1
|>V Jt. ViOö-(JvtTiil'^)l'r^
jA.jr. k*\Ju (b.j)
s
n \r
v 0
60
SKI '^V< VMgyV. xS-g^W WV^
DOOR R.J. WIELINGA*
Gedurende de jaren 19751'80 werden in Leeuwarden twee zeer bijzondere monumenten door
sloop bedreigd. Het ene was een in ernstig verval geraakte I4de-eeuwse(?) pastorie (bekend
staand als de Keimpemastinsdie, nadat eerst vele financiële problemen waren overwonnen
eind 1980 kon worden gerestaureerd.
Het andere was het voormalige kantoorpand van de levensverzekeringsmaatschappij
'Utrecht'dat in 1903 naar ontwerp van A. J. Kropholler en JP. Staal is gebouwd.
Omstreeks 1977 stond het te koop. Om te voorkomen dat het verloren zou gaan en om de
aandacht te vestigen op de jongere bouwkunst in Friesland is door enkele kunsthistorici en
architecten de stichting 'Moderne Architectuur Friesland' (M.A.F.) opgericht. Nadat het
verzoek van deze stichting aan de Minister van CRM, om het pand te plaatsen op de lijst van
de beschermde monumenten, werd gehonoreerd, kon dankzij subsidie van dat Ministerie en
het initiatief van de nieuwe eigenaar eind 1977 met de restauratie worden aangevangen.
Bij de beschrijving van de pastorie is gebruik gemaakt van bouwhistorisch onderzoek van
de in 1984 overleden Piet Wiersma, medewerker van de afdeling Onderzoek en Documenta
tie van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. Ter nagedachtenis aan hem en als blijk
van waardering voor zijn werk draag ik het volgende aan hem op.
DE PASTORIE VAN NYEHOVE
(KEIMPEMASTINS)
Het pand Grote Kerkstraat 46, een hoog on-
derkelderd zaalhuis, staat bekend als de zo
genaamde Keimpemastins. Het is echter niet
zeker of Worp Keimpema, toen hij zich ca.
1458 in Leeuwarden vestigde, het pand heeft
gebouwd of ooit heeft bewoond. De bouw
tijd moet zelfs vroeger liggen, aangezien de
gevels zijn gemetseld met kloostermoppen in
het zogenaamde Vlaams verband (kop-strek-
kop-strek). Zowel deze steen als dit verband
werden hoofdzakelijk in de 13de en 14de
eeuw toegepast.
Een andere mogelijkheid is nog, dat we te
maken hebben met de (jongere) pastorie van
de aan de overkant van de straat gelegen kerk
van Nyehove (gebouwd in de 13de eeuw en
afgebroken in 1765).
_1_
10 m
u
N
N
N
1
1
1
I
BOUWGESCHIEDENIS
Gebaseerd op de aangetroffen bouwsporen
kunnen globaal de volgende fasen worden
onderscheiden:
Fase I - 14de-eeuwse pastorie
Fase II - begin 15de eeuw
Fase III - 1541Latijnse school
Fase IV - eind 16de eeuw, predikantswo
ning
Fase V - 1765-1776, armenschool
Fase VI - 1837, woning
Fase VII - 1890, pakhuis
FASE I- 14de EEUW (afb. 1)
Het pand bestaat uit drie bouwlagen: een
kelder, een hoofdverdieping en een zolder
ondereen zadeldak tussen topgevels. De kel
der wordt overspannen door een tongewelf
met loodrecht daarop drie dwarsgewelfjes,
waarschijnlijk ten behoeve van lichttoetre-
ding. De 'vensters' waren wellicht niet meer
dan spleten, overeenkomstig de thans nog
aanwezige in de linker zijgevel. Aan de ach
terzijde bevindt zich een ingang. De hoofd
verdieping is in twee ruimten verdeeld en
bezit een enkelvoudige balklaag van tien
vakken. Tegen de achterwand van de rech-
terruimte bevinden zich een stookplaats en
twee lampnissen. Deze verdieping is toegan
kelijk aan de voorzijde, waarschijnlijk via
een steektrap met bordes. Beide kamers be
zitten in de voorgevel een venster. De inde
ling van de zolderverdieping is niet bekend.
De toppen van de zijgevels zijn van 'pina
kels' voorzien.
vooT«\rttl
Afb. 1
Kéconrrkvcrtt ooRirnoN^ccuice tocstand
w eevw tcrtAAi i zso
R. J. Wielinga is architect bij de Rijksdienst voor
de Monumentenzorg
