Uitweg uit spiraal van
verval
Jaargang 62, no. 2 - februari 1985
Heemschut verschijnt 9x per jaar
Tijdschrift van de Bond Heemschut
opgericht in 1911
Beschermvrouwe:
H.M. Koningin Beatrix
In dit nummer o.a.:
Nieuwe functies voor monumentaal
'damesgesticht'.
Verliest Nijmegen zijn kerken?
Opnieuw: nieuwbouw in een
bestaande omgeving.
Reacties op: 'Wie de schoen
past
De klokken uit Asten.
i Foto omslag:
Het stadhuis van Veere met in de toren het
door de'Koninklijke Eijsbouts'
gerestaureerde carillon. Zie het
desbetreffende artikel in dit blad. Foto:
Firma Eijsbouts, Asten.
i Redactie:
Drs. J. H. Bierenbroodspot-Rudolph
I J. Roelfs Sr.
Redactiesecretaris:
Mevr. P. A. Hengeveld-Brand
Medewerkenden:
J. Th. Balk, Amsterdam
Drs. P. Karstkarel, Leeuwarden
D. van der Meulen, Assen
R. Lureman, Doetinchem
Drs. W. J. Pantus, Nijmegen
J. E. van der Wielen, 's-Gravenhage
Drs. H. S. Korthals Altes - Rudolph,
Amsterdam
Drs. B.C.M. barones van Hövell tot
Westerflier- van Hellenberg Hubar,
Ohé en Laak.
Correspondentie voor de redactie aart:
Secretariaat Bond Heemschut,
Nieuwezijds Kolk 28,
1012 PV Amsterdam
tel.020-22 52 92
öf 020 - 23 09 94 (ledenadministratie)
postgiro 124326
Lidmaatschap 45,- per jaar
j Reductie voor 65 en 30"
i Correspondentie voor advertenties:
I Bosch Keuning nv
i Postbus 13740 AA Baarn
tel. 02154- 1 82 41
i gironummer 4988
Vormgeving Druk
Bosch Keuning, Baarn
DE HAAGSE KERKENNOTA*
De monumentale kerkgebouwen behoren tot de zwakke broeders van ons monumentenbe
stand; zo mocht ook weer uit het themanummer 'Beheer en behoud van kerken' van Heem
schut afgelopen zomer blijken. Dit is des te problematischer daar het belang dat ze voor de
omgeving en het stadsbeeld vormen omgekeerd evenredig is. Een bakeneen oriëntatiepunt
met een meerwaarde die de puur visuele betekenis ver overstijgt. Waar dit baken aan de
verloedering wordt prijsgegeven gaat de buurt onherroepelijk mee. Economische achter
uitgang, toenemende ontkerkelijking en een schrikbarende stijging van de exploitatiekosten
resulteerden voor menige kerk in een spiraal van verval met als eindpunt: sloop.
De gemeente Den Haag, die als gevolg van
deze en soortgelijke oorzaken de afgelopen
decennia een tiental kerkgebouwen uit het
stadsbeeld zag verdwijnen, probeert met
haar jongste kerkennota de spiraal van verval
te doorbreken. Nu is het verschijnen van een
rapport één zaak, de verwezenlijking ervan
een andere. Te vers ligt nog het voorbeeld
van de Amsterdamse nota uit 1980 in het
geheugen, op dat moment een primeur. Wie
haar doorbladert en vergelijkt met het Haag
se verhaal merkt al snel de belangrijkste ver
schillen op. De Amsterdamse nota was niet
meer dan een balans. Men treft er dan ook
geen beleidsvoorstel in aan, behalve wellicht
de overweging dat het behoud van kerken de
gemeente veel geld gaat kosten. De Haagse
nota daarentegen is gekoppeld aan een reeks
concrete voorstellen, die inmiddels de raads
commissie van Openbare Werken, Verkeer
en Vervoer en Monumentenzorg, én die voor
Stadsvernieuwing zijn gepasseerd. Wanneer
11 februari ook de gemeenteraad zijn fiat
heeft gegeven, houdt dit in dat dit jaar al een
onderhoudssubsidie wordt verstrekt aan de
14 door het rijk beschermde kerken van
10.000,- per object. Gevoegd bij de rege
ling van het rijk zal de eigenaar dan maxi
maal over 13.000,- per jaar kunnen be
schikken. De 17 niet beschermde, architec
tonisch waardevolle kerkgebouwen zullen
komend jaar, medewerking van de eigenaar
voorbehouden, op de gemeentelijke monu
mentenlijst geplaatst worden. Daarna is de
zelfde onderhoudsregeling - vanaf 1888
structureel - van kracht als voor de rijksmo
numenten. De voorstellen vloeien voort uit
de ervaring, onder meer opgedaan bij de
Grote of St.-Jacobskerk, dat stelselmatig on
derhoud dure, geldverslindende restauraties
overbodig maakt. Zoals de gemeente Den
Haag nu al ondervindt, kan men deze stelling
ook omdraaien: stelselmatig onderhoud
maakt juist de deels door het rijk en de pro
vincie gefinancierde restauraties mogelijk!
Niets immers is zo aantrekkelijk voor dé
overheid als de wetenschap dat de kostbare
herstellingen niet opnieuw teniet zullen wor
den gedaan door jaren van nalatig onder
houd. Vrijwel zeker beïnvloed door de on
derhoudsregeling, heeft het rijk in het voor
uitzicht gesteld om 8 miljoen bij te dragen
aan een grondige restauratie van de laat-goti-
sche Grote Kerk en Kloosterkerk en de 19de-
eeuwse St.-Theresia-van-Avila en O.L.
V rou we-Onbevlekt-Ontvangen
Kan men de onderhoudsregeling typeren als
het ene been waarop de Haagse nota staat,
haar vademecum-achtige opzet vormt de an
dere. De nota voorziet in een praktische
handleiding, waarmee in feite ook kerkbe-
heerders elders in het land hun voordeel kun
nen doen. De uiteenzetting van de problema
tiek - behoud van kerken vandaag de dag -
de toetsing aan de hand van de Haagse ker
ken, de behandeling van de mogelijke be
heersvormen en de ontrafeling van de wirwar
aan onderhoudsregelingen met al dan niet
beperkende voorwaarden, bieden een hand
reiking om de situatie van de 'eigen' kerk te
verbeteren. Taboe's als herbestemming,
voor de kerkelijke overheid nog altijd een
onverteerbaar probleem, én leegstand van
ongebruikte kerken worden heel zakelijk en
gefundeerd onder de aandacht gebracht.
Kortom, de kerkbeheerder kan aan de slag!
Juist dit centraal stellen van het particuliere
initiatief kan vergelijkenderwijze, achteraf
als de grote ontbrekende schakel van de Am
sterdamse nota beschouwd worden. Over de
St. Antonius-Abt, monumentale interieurkunst
van A.H.J. Molkenboer.
