31
tenhuis zelf tegenwoordig dient als onderko
men voor de Zocherschool (middelbare tuin
bouwschool), wordt het park met zijn tuinge-
bouwen gerestaureerd o.l.v. Staatsbosbe
heer.
Aan de Japanse tuin van huize Clingen-
dael wordt in Country Life alleen al een
hommage gebracht door middel van schitte
rende kleurenfoto's; een wellicht duur medi
um, waarvan de aantrekkingskracht en func
tionele betekenis door vakbladen helaas nog
altijd schrikbarend ondergewaardeerd wordt.
De tuin van Clingendael kwam rond de
eeuwwisseling tot stand na een bezoek aan
Japan van de toenmalige eigenares, Marga-
retha Maria barones van Brienen. Voor Ne
derland vormt de aanleg een unieke uiting
van het zeer romantisch getinte oriëntalisme,
dat op zovele kunstuitingen een grote in
vloed heeft uitgeoefend. Het bijzondere is,
zoals auteur Tony Venison uitlegt, dat de
tuin niet slechts op het oog een Japanse in
druk maakt, - voor velen voldoende om een
Japans effect te bewerkstelligen - maar ook
geheel volgens de zeer ingewikkelde voor
schriften ten aanzien van de symboliek is
opgezet. In een tijd dat de niet-allegorische
landschapstuin een vaste plaats in de tuinar
chitectuur heeft, is een dergelijke betekenis
dragende aanleg, afgezien nog van de exoti
sche vormgeving, zonder weerga.
Pièce de résistance van het Dutch Number en
daarom ook kleurrijk afgebeeld op de omslag
is de monumentale schepping van Pierre
J. H. Cuypers, kasteel De Haar te Haarzuy-
lens te Utrecht. Voor dit artikel werd door
redacteur Clive Aslet en co-auteur, Heime-
rick Tromp met medewerking van het Cuy
pers Genootschap onderzoek verricht in het
tot voor enige jaren vrijwel onbekende en
ongebruikte familiearchief van Cuypers, dat
berust bij het gemeentearchief van Roer
mond. Daarnaast werd het huisarchief van
De Haar geraadpleegd. Wie zich het gedegen
artikel van A. de Vries in het Bulletin KNOB
van 1979 (1-25) herinnert, waar een zeer
onthullende vergelijking wordt getrokken
tussen het De Haar van Cuypers én De Stuers
en kasteel Pierrefonds van Cuypers'
vriend en collega, E. E. Viollet-le-Duc, kan
Foto uit 1893. Het gezelschap dat bijeenkwam ter
gelegenheid van de voltooiing van het eerste deel
(de bibliotheek) van het te 'herrijzen' Kasteel De
Haar op dat deel van de ruïne waarop de op de
foto hiernaast afgebeelde noord-oost toren zou
worden gebouwd.
concluderen dat qua onderzoek in Country
Life heel wat vooruitgang is geboekt.
Het sterkste punt van het duo Aslett-Tromp
is dan ook dat ze het kostelijke materiaal uit
Roermond hebben gebruikt, het zwakste dat
nergens vermeld staat waar de geciteerde
brieven vandaan komen! Interessant is voor
al dat de auteurs de juistheid van een aantal
overleveringen met betrekking tot de 'restau
ratie' van De Haar hebben kunnen controle
ren. Daarnaast is de ietwat anekdotische,
maar tevens hoogst opmerkelijke verhouding
van Cuypers met zijn opdrachtgever, Etienne
Baron van Zuylen van Nyevelt, gereconstru
eerd. Voorts blijkt, zoals vaker bij grote pro
jecten van Cuypers, opnieuw de betekenis
van De Stuers bij het samenstellen van het
ikonografisch programma van de decoraties
en uitmonstering van het huis. Hierin staat
een driedelig thema centraal: de verheerlij
king van de Van Zuylens als (vermeende)
katholieke oeradel in het nadien overwegend
protestantse Sticht; de uitdrukking van het
middeleeuwse ridderideaal en de manifesta
tie van het zich rehabiliterende katholicisme.
In de context van de toenmalige katholieke
emancipatie een niet mis te verstane bood
schap voor de omgeving en ver daarbuiten.
Naar Engelse begrippen een vrij laat voor
beeld van 'Ridderromantiek' - en dan niet in
bagatelliserende zin zoals Geurt Brinkgreve
in Heemschut 1984, 40-41 - is het volgens
de auteurs in Europees verband wel een van
de meest volledige uitingen van dit ideaal.
Hoewel het verhaal vlot leest en een schat
aan informatie bevat, is het storend dat er
een aantal overlappingen in voorkomt, die
door het gebruik van subtitels zeker verme
den hadden kunnen worden.
Tot slot wordt in de rubriek 'Town and
Country' een lans gebroken voor het behoud
van het qua uitmonstering sterk op De Haar
lijkende interieur van de St.-Servaaskerk te
Maastricht, waarvan redacteur Clive Aslett
onder meer de 'impressively sombre, oil-
painted murals' en het schitterende hoogal
taar noemt.
Het Dutch Number van Country Life (23
augustus 1984) met in het nummer van 30
augustus 1984 verschenen tweede deel van
het artikel over De Haar is verkrijgbaar bij
Country Life, King's Reach, Tower, Stam
ford Street, London SE1 9LS [01-2615000]
of via de Nederlandse boekhandel.
Bernadette van Hellenberg Hubar
In serie III nr 12 van de 'Groene Reeks' van de
Rijksdienst Monumentenzorg is van de hand van
Drs. H. M. J. Tromp een bronnenstudie over Els-
wout te Overveen verschenen.
Elswout, bij Haarlem, vanuit het westen gezien. Dit 19de-eeuwse huis werd op de plaats van het
oorspronkelijke 17de-eeuwse huis gebouwd. Huis èn park (waarin zich bijzondere tuingebouwen
bevinden) zijn als historische buitenplaats beschermd.
Foto: Rijksdienst Monumentenzorg, Zeist.
