Kloostercomplex
'Marie de lEstonnac' te
Nijmegen bedreigd
26
DOOR E. M. DOLNE*
Acht jaar geleden werd het kloostercomplex 'Marie de l'Estonnac'ook wel genoemd 'het
kraakklooster aan de Dobbelmanweg'door een groep van ca. veertig mensen gekraakt.
De gemeente heeft een gedeelte van het gebied waarop de gebouwen staan, tot woongebied
verklaard en heeft daartoe een soort postzegelplan ontwikkeld.
Het klooster is het eerst aan de beurt. De gemeente wil het afbreken om er bejaardenwonin
gen te bouwen. Later is dan de kerk aan de beurt en daarna de scho(o)l(en).
Eind november 1984 heeft de Gemeente Nijmegen contact opgenomen met de eigenaar van
het complex (klooster, scholen, kapel en tuin), de '4 kolommen BV' te s-Hertogenbosch, die
het complex nu in haar bezit heeft. Te verstaan is gegeven dat het contingent toegewezen
bejaardenwoningen, dat gebouwd zou worden op de plaats van het kloosterhuis, niet door
gaat in 1985Volgens de Gemeente was het plan, door de eigenaar ingediend voor het
bouwen van deze woningen te 'onduidelijk'De bouwcorporatie L.B .K.K(landelijke katho
lieke bouwcorporaties voor bejaardenmoet, in samenwerking met de architect, nu komen
met een nieuw, deugdelijk plan voor bejaardenwoningen.
De bewoners hebben het klooster al vergeefs verschillende malen willen kopen.
In eerste instantie vergat de groep bij de Gemeente te protesteren tegen de bouwplannen,
maar eenmaal geconfronteerd met een dreigende afbraak van het pand ging men protesteren
bij de provincie. Deze hield vervolgens een hoorzitting. Dit gebeurde op 3 oktober 1984.
Tijdens die zitting heeft schrijver dezes het kloostercomplex, waarvan hierna een beschrijving
volgt, kunsthistorisch belicht. De uitspraak van Provinciale Staten volgde half december. De
beslissing over een eventuele sloop werd uitgesteld. Binnen een jaar moet of de Gemeente óf
de huidige eigenaar, 'de 4 kolommen BV' uits Hertogenbosch met een nieuw plan op tafel
komen. De bewoners van het complex hebben nu ook respijt om zelf activiteiten voor het
behoud te ontplooien.
EEN UNIEK KLOOSTERCOMPLEX
Op verzoek van pastoor Van Erp van de
Groenestraatkerk (St. Antonius-St. Anna)
kwamen in 1909 de Zusters Dochters van
O.L. Vrouw van Nijmegen (Filles de Notre
Dame) naar het buurtschap St. Anna om er
het onderwijs voor meisjes in de nieuw ge
creëerde parochie te verzorgen. Voor de zus
ters, die in 1904 Frankrijk hadden moeten
verlaten vanwege de wet van minister Com-
bes, was het de tweede vestiging in Neder
land na Oss, waar een 'noodhuis voor hen
was ingericht. Kerk, klooster en een school
De Sint Antoniuskerk (van architect A.A.J. Margry) met op de voorgrond een deel van het
kloostercomplex met kloosterhuis, schoolgebouwen en bijgebouwen (architect A. de Groot), alle
gebouwd in de van de neo-gotiek afgeleide 'katholieke gestichtsstijl'. Met de sloop van dit complex zou
een belangrijk stuk Nijmeegse geschiedenis verloren gaan.
met vier lokalen werden gebouwd in één stijl
naar de plannen van de Rotterdamse archi
tect A. A. J. Margry. In 1910 was alles
klaar, maar al spoedig bleek dat de school
veel te klein was. De Lagereschool wordt
uitgebreid met vier klaslokalen en er wordt
een Bewaar-(Fröbel)school gebouwd.
Inl911 zijn de uitbreidingen klaar. De archi
tect, die de plannen realiseerde, J. J. de
Groot, was leerling van A. A. J. Margry.
Hij bouwde verder aan het complex in de
zelfde stijl in 1913 toen naast de Lagere
school het Instituut de L'Estonnac werd ge
bouwd, een school waar meisjes uit rijke
milieus zich als pensionaires of externen
konden bekwamen in de franse taal. In 1919
verdwijnt dit onderwijs weer en wordt het
gebouw Bewaarschool. Het wordt uitgebreid
met een speelzaal voor de kinderen en het
sanitair wordt aangepast (1919). In 1919
wordt de Lagereschool opnieuw uitgebreid,
terwijl een nieuwe school wordt gebouwd
(Dobbelmanweg 7) voor Lager Meisjeson
derwijs. Deze wordt 1 september 1923 geo
pend. In 1920 worden ook enkele lokalen
van de Lagere school ingericht voor
(M)ULO-onderwijs.
Toen de nieuwe Bewaarschool in 1921 ge
reed was werd in de oorspronkelijk daarvoor
bestemde ruimte (gelegen in het huidige
Achterhuis) een Nijverheidsschool gevestigd
met als specialiteit naaldvakken. In 1929
wordt deze school gemoderniseerd, terwijl in
1936, als de school officieel Huishoudschool
wordt, nog eens opnieuw nieuwe voorzienin
gen worden getroffen (sanitair, wasserij en
droogkamer). Tevens wordt in dit jaar een
patronaats-clubgebouw bij de kerk gebouwd.
In 1936 wordt de nieuwe kapel ingewijd.
Deze werd gebouwd naar de plannen van het
Nijmeegse architectenbureau Pouderoyen.
In 1952-1956 zijn er opnieuw moderniserin
gen aan het complex. De Bewaar-Huishoud-
school en het achterhuis worden aan elkaar
gebouwd tot een groot geheel. Er komt een
nieuwe was- en droogkamer en tevens een
linnenkamer.
De geschiedenis van het 'Dobbelmancom-
plex', inclusief de Antoniuskerk aan de
Groenestraat, is lang en interessant. Kunst
historisch gezien is het complex zeer belang
rijk om verschillende redenen. Is het kerkge
bouw op zich al een belangrijk monument
binnen het werk van de architect A. A. J.
Margry en binnen het neogotisch kerkenbe-
stand van Nederland vanwege haar uitzon
derlijke mooie proporties, materiaalgebruik
en interessante plattegrond, ze is tevens on
derdeel van een uniek religieus centrum dat
uitgevoerd werd in neogotische stijl en de
daarvan afgeleide 'Katholieke gestichtsstijl'.
Een kerk, een klooster en vijf schoolgebou
wen met alle nevenvoorzieningen en bijge
bouwen, werden in ca. dertig jaar tijd ge
bouwd in één uniforme stijl. Tesamen vor
men de gevels van deze gebouwen één
machtig front van ca. 300 meter lengte, wel-
Drs. E. M. Dolne is werkzaam op het Kunsthis
torisch Instituut van de Universiteit van Nijmegen.
Sinds 2 jaar houdt hij zich hier bezig met het z.g.n.
'kloosterproject'.
