1
II
p|
■y
pl
m
ISgal
iSTlllll
g
bleek het een zeer interessante tentoonstel
ling te zijn van stadsgezichten vanaf de 16de
eeuw tot heden, voornamelijk uit het gebied
dat vroeger Mecklenburg heette. De volgen
de dag begaf 'themengruppe I' zich naar
Wismar, een wat westelijker aan de Oostzee
gelegen stadje, dat de Tweede Wereldoorlog
beter overleefd heeft dan het wat treurig
ogende Rostock, om na een uitvoerige stads
wandeling de tanden te zetten in de behande
ling van het congresthema 'Denkmale und
Denkmalbereiche: Ihr. Beilrag zur Definiti-
on der kulturellen Identitat'. Zes sprekers
lazen daarover verhalen voor, die zich ook
onder de congrespapieren bevonden, zodat
niet iedereen erin slaagde de ogen open te
houden.
Een ontvangst van de Obenbürgemeister van
Wismar in het na de oorlog, althans wat de
fagade betreft, weer opgebouwde raadhuis
mét koorzang en een toespraak over de vrede
en de noodzaak de oorlogsdreiging uit het
westen af te wenden, sloot deze dag af.
Op maandag de 13de zette het congres zich
per trein in beweging naar Dresden met een
langdurige onderbreking in Potsdam om Fre-
derik de Grote's schepping Sans Soucis -
vooral beroemd om zijn tuinen - en het enor
me Neues Palais te bewonderen. De drie
'themengruppen' gingen dinsdag weer op
pad. Mijn 'gruppe' bezocht onder meer het
aan de grens met Polen liggende Görlitz, een
stil en zeer schilderachtig, alsook niet al te
zeer verwoest stadje met bijzonder interes
sante laat-Middeleeuwse huizen. De in de
bus naast mij zittende Japanner vond het een
'ghost-town'.
Eén van de huizen werd ons door de archi
tecten als renovatieproject getoond, maar
ook de in restauratie zijnde 13de-eeuwse Pe
ter- en Paulskerk was zeer indrukwekkend en
boeiend.
Het vooruitzicht op een ongetwijfeld weer
uitstekend diner in restaurant 'In Goldenen
Baum', een ook in wezen Middeleeuws en
knap gerestaureerd pand aan de Untermarkt,
deed ons de tweede aan het congresthema
gewijde sessie, thans met 11 sprekers, door
staan. Het zal duidelijk zijn, dat in discussies
naar aanleiding van het te berde gebrachte
niet was voorzien, wat dan ook de vraag
opriep wat de zin is van dit soort themabe
sprekingen.
De woensdag ging in hoofdzaak heen met
het verkiezen van nieuwe ICOMOS-bestuur-
deren. Over dit punt is natuurlijk het nodige
te doen geweest. Er vonden allerlei lobby's
plaats en Nederland hield de spanning erin
door niet direct duidelijk aan te geven, of wij
zouden stemmen voor de zittende Tunesi
sche secretaris-generaal dan wel voor zijn
Luxemburgse tegenkandidate, Blanche Wei-
cherding. Na rijp beraad opteerde Nederland
voor de Tunesiër. Tussentijds bestond gele
genheid om het beroemde Zwingermuseum
en de Gemalde Galerie Alte Meister (met
o.a. 12 Rembrandts) te bezoeken.
Op de 17de mei werd het congres afgesloten
met de aanvaarding van de Declaratie van
Rostock en Dresden (zie boven). Dat over de
formulering van dit stuk, dat aanvankelijk in
rrü
Bil
PU
i]
In
sl
lal
1RÉ
ilfr
Gevelwand van een plein in het stadje Rostock. Waar mogelijk worden dergelijke representatieve
pleinen met hun huizen gereconstrueerd.
Ook hier worstelt men met het probleem van nieuwe 'aangepaste' architectuur, getuige de grove poging
daartoe (links op de foto). Foto's E. R. van Brederode
zijn ondertoon erg anti-westers was, ook het
nodige te doen is geweest, laat zich be
grijpen.
De slotontvangst op het rondom in het water
gelegen door August de Sterke van Saksen
en Polen zeer vergrote en verfraaide kasteel
Moritzburg was onvergetelijk. Na het con
gres maakten circa 150 congresdeelnemers
een studytour mee, die langs zulke boeiende
plaatsen als Erfurt, Weimar, Naumburg,
Merseburg, Halle, Dessau (het Bauhaus) en
Magdeburg voerde.
INDRUKKEN
De veelheid van het geziene en beleefde
heeft verwarrende indrukken achtergelaten.
De DDR - 35 jaar geleden tot stand gekomen
- is een bezet land. De verwoestingen die in
het land gedurende in hoofdzaak de laatste
maanden van de oorlog werden aangericht,
gaan het voorstellingsvermogen van ieder,
die de oorlog niet van nabij heeft meege
maakt, te boven. De praktisch totale vernie
tiging van Dresden op 13 en 14 februari 1945
kostte aan meer dan 35.000 mensen het le
ven, maar ook tal van andere steden - Ber
lijn, Magdenburg, Halle, Dessau - lagen
compleet in puin. Men dient de grootste be
wondering te hebben voor hen, die zich voor
de taak gesteld zagen onder zeer moeilijke
omstandigheden het land weer op te bouwen
en daarbij ook aandacht t'e geven aan het
herstel, waar mogelijk, van het erfgoed, dat
zeer rijk is geweest. Met grote liefde en zorg
is getracht de vele in puin geschoten kathe
dralen, kerken, paleizen, kastelen, en be
langrijke stadshuizen weer op te bouwen om
zo iets van de culturele identiteit van het land
te laten voortleven. Een extra handicap daar
bij moet het culturele en wetenschappelijke
isolement zijn geweest, waarin de DDR is
komen te verkeren. Van een normale uitwis
seling van gegevens met andere, verwante
cultuurgebieden in het westen is immers
geen sprake. De monumenten- en restaura-
tieproblematiek heeft dan ook een totaal an
dere discussie dan bij ons, waar, in vergelij
king met de toestand daar, de monumenten
er in het algemeen keurig bij staan en er
slechts wat commotie ontstaat als tot sloop
van een of ander pand wordt overgegaan.
De DDR-autoriteiten verklaarden om het
hardst, dat men zich in de DDR bijzonder
inspande om veel aan de monumentenzorg te
doen, en al kan men zijn twijfels hebben
over de grondslag van het beleid, je kon
zonder meer vaststellen, dat in de loop van
die 35 jaar enorme bedragen beschikbaar zijn
gekomen voor het monumentenherstel. De
prioriteit ligt daarbij om overigens begrijpe
lijke redenen bij de 'klassieke' monumenten,
die naar mijn indruk veelal teruggerestau-
reerd werden tot de laat-gotische toestand.
Latere barokke of 19de-eeuwse toevoegin
gen en uitmonsteringen hebben, zo leek het
me, niet zo de aandacht. Wellicht valt dat te
verklaren uit het feit, dat men voor de perio
den, die vooral gingen aan de Stichting van
de DDR - het keizerrijk en de daarin gelegen
koninkrijken (Saksen) en vorstendommen
(Anhalt, Schwarzburg, Reuss), de Weimar-
republiek en het Derde Rijk - geen aandacht
heeft en die als het ware uit wil wissen.
De culturele en maatschappelijke contekst,
waarin de overigens zo gekoesterde monu
menten zijn ontstaan, blijft totaal onbelicht:
er is althans voor zover ik kon zien, geen
informatie over voorhanden in de zeer
schaarse boekhandels, waardoor het praten
over culturele identiteit iets schimmigs, om
niet te zeggen onwaarachtigs kreeg.
Zoals al gezegd, de Oost-Duitsers hebben er
alles aan gedaan om het ICOMOS-congres
te laten slagen. In die opzet zijn zij volledig
geslaagd en zonder voorbehoud hebben zij
ons een bijzonder interessante blik in hun
land gegund. Omgekeerd moet het congres
voor de Oost-Duitse deskundigen, die zo af
gesneden van de westerse wereld hun werk
moeten doen, van grote betekenis zijn ge
weest. Er werden vele contacten gelegd en er
werd intensief informatie uitgewisseld. Wij
mogen slechts hopen, dat vele Oost-Duitsers
in de gelegenheid worden gesteld om over
drie jaar de 8ste Algemene Vergadering
van ICOMOS in Washington bij te wonen.
En moge dan tevens het probleem van het
effect van luchtverontreiniging op monu
menten aan de orde komen. De Engelse
vertaling van het Nederlandse rapport over
dat onderwerp bereikte het congres helaas
niet, hoewel het ruim van te voren was ver
zonden.
•SS
gg
Se
|üg|
r»rr VI
i
IjJ
"li
