Winterswijk:
sloop en verval
nog steeds troef
192
Al vele malen vestigde Heemschut de aandacht op Winterswijk, waar aanslagen op het
cultureel erfgoed bijna dagelijkse kost zijn. Sloop, verval en bouwkundige verminking zijn in
deze toch mooie gemeente de uiterlijke tekenen van desinteresse en het ontbreken van enige
vorm van beschermingsbeleid (zie ondermeer Heemschut-1981/jan. nr.)
De aandacht van de gemeentelijke bestuurders ligt bij wegenaanleg en woningbouw, niet bij
monumenten. Die kosten geld en daar moet in deze tijd niet mee worden aangekomen. In
financieel betere tijden ook niet, alleen waren er toen andere argumenten om de boot af te
houden.
Omdat het klankbord hogerop ontbreekt is het nauwelijks verwonderlijk dat reddingsinitiatie
ven uit de bevolking steeds spaarzamer worden. Resultaat: de meeste van de acht molens
verkommeren, een voor Oost-Nederland uniek bleekhuisje is van de aardbodem verdwenen
en het Mondriaanhuis (waar de schilder Piet Mondriaan een deel van zijn jeugd doorbracht)
lijkt al evenmin te redden. Het eerder met afbraak bedreigde weversbuurtje De Lappenbrink
is, dankzij de bewoners, wel aan de sloophamer ontkomen, maar geld voor een grondige
restauratie is er niet. Het blijft nu bij provisorisch herstel.
DOELWIT
Jongste doelwit is het handjevol gaaf overge
bleven herenhuizen in het winkelgebied. Die
moeten er aan geloven en krijgen een win
kelbestemming, alle leegstand aan bestaande
verkoopruimten in de omgeving ten spijt.
Aan het Weurden is de voorspui van de uit
1903 daterende doktersvilla Manschot/Bron-
gers om die reden ernstig verminkt. Het zeer
decoratieve pand (met speklagen, klassisti-
sche kroonlijst en tegeltableau's) stond eer
der op de nominatie om te worden gesloopt
ten behoeve van de uitbreiding van een
naastgelegerk ijssalon (zie Heemschut-
1983/jun. nr.) Die sloop gaat niet door, maar
wie het verbouwingsresultaat bekijkt, zal
zich afvragen wat erger is.
Een ander voormalig artsenpand, dat van de
Jong/Riekhoff aan de Wooldstraat/Markt,
blijkt een identiek lot beschoren. De onder
pui van dit statige laat-19de-eeuwse heren
huis is ernstig aangetast. De vraag rijst waar
om burgemeester en wethouders tot twee
maal toe het Gelders Welstandstoezicht om
advies vroegen, terwijl de derde maal de
bouwvergunning zonder adviesaanvraag is
verleend? Dat derde ontwerp was namelijk
een getrouwe kopie van het eerder afgekeur
de eerste schetsplan. B en w. hebben óf
zitten slapen óf een aardig stukje schijnin-
spraak opgevoerd. Een bevredigend ant
woord is er nog steeds niet. Dat had moeten
komen in de raadsvergadering van 29 maart
jl.maar toen maakte het dagelijks be
stuurscollege zich in een Jantje-van-Leiden-
stijl van deze zaak af. De plaatselijke Ver
eniging voor Monumentenbelangen, die met
de gemeente in een praatcommissie zit, voelt
zich intussen danig bedot. Voorzitter Henk
Krosenbrink: 'Als er toch niet naar ons ge
luisterd wordt, kunnen we beter naar huis
gaan.'
'T ZWAANTJE
De verminking van het doktershuis Riekhoff
is de zoveelste aanslag op de statige bebou
wing rond markt en Jacobskerk.
Een aanslag die in de zestiger jaren werd
ingezet met de kaalslag van alle kleinschali
ge bebouwing rond de gedeeltelijk 19de-
eeuwse kerk. Achterliggende gedachte bij dit
'striptease'-effect, met z'n rampzalige uit
werking, was de kerk in het zonnetje te zet
ten en het marktgebeuren op te fleuren. De
hele plaatselijke architectenwereld stond op
zijn kop, maar het toenmalige gemeentebe
stuur gaf geen krimp. Een van de historische
gebouwen die toen het veld ruimden, was de
uit 1669 daterende herberg 't Zwaantje.
Een recent voorbeeld van het parasitisme op
de restjes beeldbepalende bebouwing in het
Winterswijks winkelgebied is de 'face-lift'
die het art-nouveau-geveltje 'De aarden
kruik' van architect J. J. Post heeft gekre
gen. De gave geglazuurde tegeltjes zijn thans
goeddeels aan het oog onttrokken door de
middenstands-modegril van deze tijd:
luifels.
NOODZAAK
Al deze voorbeelden staven nog eens de
noodzaak van een gemeentelijk monumen
tenbeleid in Winterswijk, ten bate van de
beschermde- en de onbeschermde karakteris
tieken. Het is triest om dat op deze plaats te
moeten blijven herhalen. Nu al valt te vrezen
dat de inmiddels toegezegde inventarisatie
lijst van karakteristieke-bebouwing het zo
veelste zoethoudertje is. Of zoals een raads
lid het verwoordde: 'Tegen de tijd dat die
lijst gereed is zijn alle panden daarop afge
broken.' Wat dat betreft mag de redding van
het inmiddels in de steigers staande, in 1880
gebouwde, stationsgebouw nog steeds een
wonder heten.
Dat het ook anders kan blijkt luttele kilome
ters verderop: in de gemeente Aalten. Daar
hebben gemeentebesturen en bevolking el
kaar gevonden in een voorbeeldige wissel
werking op het gebied van monumentenbe
scherming.
Rob Lureman.
Het artsenpand De Jong/Riekhoff aan de
Wooldstraat/Markt voor en na de verbouwing tot
winkelpand, waarbij de pui ernstig werd
verminkt. Een andere waardevolle, in mengstijl
opgetrokken, doktersvilla aan het Weurden
(waarvan we een foto opnamen in het
juninummer van 1983) onderging een zelfde lot.
