Groep 'witte villa's'
op monumentenlijst
180
steld en net als de buitenkant van het com
plex in levendiger kleuren dan die van het
uitgeteerde bleke neo-classicistische schema
geschilderd. In het kader van de B.K.R. kre
gen vijf kunstenaars de opdracht om op een
of meer plaatsen van het gebouw schilderin
gen aan te brengen; dit gebeurde met zeer
uiteenlopend resultaat.
Terwijl in enkele plaatsen in Nederland bij
het verbeteren van theaters snel aangepakt
werd, hetgeen ten koste van de architectoni
sche kwaliteit van deze interessante gebou
wen is gegaan, zijn de Groningers jarenlang
aan het ruziën geslagen. Maar daar is dan
wel een goed bruikbaar en modern theater en
een gerespecteerd monument het resultaat
van.
Ter gelegenheid van het eeuwfeest en de
heropening is het boek 'Bij open doek. 100
jaar Stadsschouwburg Groningen' uitgege
ven 34,75).
Bij de term 'witte villa's'denkt men wellicht
aan grote, weelderige landhuizen uit de vori
ge eeuw. De groep 'witte villa's' die nu op
de monumentenlijst wordt geplaatst, omvat
echter een beperkt aantal woonhuizen uit de
periode van het z.g.n. Nieuwe Bouwen. De
meeste van deze woonhuizen worden geken
merkt door een witgepleisterd uiterlijk (van
daar de term), een plat dak en blokvormige
bouwvolumes met grote vensterstroken. De
architecten van het Nieuwe Bouwen streef
den een abstracte, heldere architectuur na en
legden zich toe op een efficiënt ruimtege
bruik. Ook werd geëxperimenteerd met pre
fab-bouw, in hout of staal met betonplaten.
De ideeën, uitkomsten en betekenis van deze
internationaal georiënteerde architectuurstro
ming zijn in de vakliteratuur en in vijf ten
toonstellingen in het afgelopen jaar ruim
schoots belicht en ook de meeste der geselec
teerde villa's hebben hierin gedeeld. Vanwe
ge de vijftig-jaren-grens die de Monumen
tenwet stelt aan een monument voordat het
voor bescherming in aanmerking kan ko
men, moesten tot nu toe diverse belangrijke
voorbeelden van het Nieuwe Bouwen onbe
schermd blijven. Aan dit euvel hoopt de Mo-
numentenraad enigszins tegemoet te komen
door het inmiddels uitgebrachte advies met
lijsten van 'bijzondere monumenten van jon
gere bouwkunst' (1850-1940) - waarop ook
verschillende monumenten van andere rich
tingen dan het Nieuwe Bouwen zijn opgeno
men - en door de nu voorliggende groep
'witte villa's'.
Bij de samenstelling van onderstaande, zeer
beknopte, lijst hebben de volgende criteria
een rol gespeeld: de vijftig-jaren-grens van
de Monumentenwet, de spreiding in de re
gio, de architectuurhistorische betekenis van
het oorspronkelijk concept en de mate waar
in aansluiting bij de internationale architec
tuurontwikkeling is te onderkennen.
APARTE CATEGORIE
Dat de 'witte villa's' nu als een aparte cate
gorie naar voren worden gebracht, is geba
seerd op de gedachte dat het mogelijk is om
juist aan de hand van enkele goed gekozen
voorbeelden binnen de woonhuizen van het
Nieuwe Bouwen in Nederland een beschei
den beeld te geven van de hoofdelementen
van het moderne internationale bouwen -
iets wat op geen enkel ander gebied van de
moderne architectuur in ons land mogelijk
is. Bij het Nieuwe Bouwen heeft ondermeer
het werk van Frank Lloyd Wright, Le Corbu-
sier, L. Mies von der Rohe, A. Loos, A.
Lugat en anderen invloed gehad. Sporen
daarvan zijn in deze groep van Nederlandse
'witte villa's' terug te vinden. Omgekeerd
zijn de architecten daarvan in het buitenland
niet onopgemerkt gebleven, zoals J. Duiker,
J. B. van Loghem, G. Rietvelden L. C. van
der Vlugt.
tf-rV-fi
verbouw
Op ikzr plntt
wrrluut n
C r.
mtt ik tfbn
ï'.iniiiii: i
in Uïtkgn,
Onlangs verschenen nog twee boeken die van be
lang zijn voor de (bouw) geschiedenis van Gro
ningen.
- Dr. G. Overdiep. De Plattegrond van de stad Gro
ningen door Jacob van Deventer uit omstreeks 1565,
uitgegeven door Canaletto, Alphen aan den Rijn
55,-)
- Auke van der Woud (red) De innige betrekking
tussen stad en hogeschool, uitgegeven door de Rijks
universiteit Groningen 10,-), waarin ook de ge
deeltelijke sloop van de Harmonie t.b.v. bouw van
het Juridisch Centrum wordt behandeld.
Kralingseplaslaan 38 te Rotterdam, een 'witte
villa' ontworpen door één van Nederlands
belangrijkste architecten van het z.g. Nieuwe
Bouwen, L. C. van der Vlugt. Foto: Rijksdienst
voor de Monumentenzorg, Zeist
