Groningen heeft
zijn reestelijke
Stadsschouwburg
teru
■■iffljn
jIt
jj,
3SE
plmlpt
o™ $ppJ
jMpjjjf
li#
178
DOOR PETER KARSTKAREL
In de loop van de negentiende eeuw kreeg Nederland er allerlei typen gebouwen bij. Er
waren nieuwe organisatievormen van de maatschappij ontstaan die om huisvesting vroegen.
Het zijn vaak belangrijke monumenten van geschiedenis en kunst, maar tot een jaar of tien a
vijftien geleden werden ze vanuit de architectuurhistorische hoek nauwelijks aandacht waar
dig geacht: stations, kazernes, postkantoren en noem maar op. Ook voorzieningen voor
ontspanning en vermaak kregen in de tweede helft van de negentiende eeuw vorm: stadspar
ken met muziekkoepels of orkestschelpen en theaters, schouwburgen en concertzalen,
maneges, rolschaatsbanen en zwembaden. De belangstelling voor deze typen gebouwen is in
korte tijd stevig gegroeid.
De Groninger Stadsschouwburg, in 1883 gebouwd
naar een uitbundig eclectisch ontwerp van F. W.
van Gendt en H. P. Vogel, in 1978.
Na intensief gebruik van bijna een eeuw is niet
alleen een ingrijpende restauratie nodig, maar
dient ook de toneelruimte aan de huidige eisen te
worden aangepast. Foto: F. J. Andringa,
Leeuwarden
Gedurende de periode van de afgelopen der
tig jaar, waarin de eisen die aan bv. een
schouwburg gesteld werden snel verander
den, gingen de meest dynamische besturen
snel tot verbetering van voorzieningen en
outillage over, al ging dat dan ten koste van
het oude'bouwwerk. Toen meende men dat
die gebouwen aftands waren, waar tegen
woordig het architectuurhistorisch belang
wordt onderkend. Zo is jaren geleden de
Harmonie te Leeuwarden al verbouwd en
uitgebreid op zo'n ongevoelige wijze dat het
complex nu op de historische structuurkaart
als beeld verstorend staat aangegeven. In het
nabijgelegen Groningen werd minder snel
aangepakt en men kreeg daar te maken met
de groeiende waardering van de architectoni
sche kwaliteit van de Stadsschouwburg.
Daar heeft het acht jaar strijd gekost om tot
een aanvaardbaar compromis te komen,
maar in de lente van dit jaar kon dan ook een
gebouw heropend worden dat een sierraad
voor de stad was gebleven.
FEESTELIJK
Iets meer dan een eeuw geleden werd de
Stadsschouwburg van Groningen gebouwd.
Het werd een gebouw met zo'n feestelijke
decoratieve uitdrukking dat het plezier van
de culturele verpozing met muziek, dans en
toneel er van af straalde. Want zoals de nieu
we gevangenissen middeleeuwse rustieke
burchten leken en gerechtsgebouwen een
streng classicistische uitdrukking kregen, zo
kwamen theater- en concertgebouwen er
feestelijk uit te zien in een uitbundig neo-
maniërisme of eclecticisme. Een typologisch
overzicht van de jonge bouwkunst met een
stylistisch-formele karakteristiek in icono
grafische zin bestaat er voor Nederland nog
niet, maar in Groningen schijnt men zich in
elk geval aan de toen geldende normen te
hebben gehouden.
De schouwburg werd vlak ten oosten van de
binnenstad gebouwd op een ruime plek
grond waar eeuwenlang het omgrachte kruit
huis had gestaan. In 1882 was het Gymnasi
um er verrezen en een jaar later kwam de
schouwburg naar ontwerp van F. W. van
Gendt en H. P. Vogel tot stand. Het vrij
grote gebouw had iets mèer dan een ton
gekost en kon voor allerlei voorstellingen in
de grote zaal 826 bezoekers ontvangen. Mis
schien is het het goedkoopste gebouw van dit
type in Nederland.
Ik beschik over enig vergelijkingsmateriaal
en dat wijst uit dat de meeste in deze periode
tot stand gekomen theatergebouwen elders in
het land toch zeker de helft meer hebben
gekost.
DUURKOOP
Dat goedkoop duurkoop is, merkten de Gro
ningers dan ook spoedig. De grote zaal be
viel wel uitstekend en bleek - want dat was
toch altijd een kwestie van afwachten - een
voortreffelijke acoustiek te bezitten. De an
dere voorzieningen waren echter krap beme
ten. Met de smalle gangen en trappen viel
nog te leven, maar de toch niet erg royale
foyer beperkte de gebruiksmogelijkheden en
de te kleine garderobes werden spoedig erva
ren als een tekortkoming. In het begin van
onze eeuw werden naast de loges dan ook
nieuwe garderobes uitgebouwd die geheel in
TffiPuC
rJpB.i:
5i4;'rrG
at'A
-ts.
A y
„O
Sïcbdcj gT^5nc=^3llSj5|3j
-tt aaaïjj;jj
Gevels van de Stadsschouwburg.
Nederlands Documentatiecentrum voor de Bouwkunst, Amsterdam.
