Stichting Alde
Fiyske Tsjerken
140
Op 29 september 1970 werd de 'Stichting Alde Fryske Tsjerken' opgericht en zij bestaat nu
bijna 14 jaar. Friesland is rijk aan monumentale kerken. Het silhouet van de torens in het
vlakke landschap is nauwelijks weg te denken uit het beeld van dorp en stad.
De oude kerken en torens vormen het belangrijkste onderdeel van de oudste bouwkunst in
Friesland. Deze monumenten, waarvan de eerste al gebouwd zijn in de Ilde en 12de eeuw,
herbergen vaak een schat aan beeldhouwkunst, schilderkunst en houtsnijkunst, schilderkunst
en houtsnijwerk. Ook andere onderdelen, bijvoorbeeld grafzerken, gebrandschilderde ramen
met wapens en rouwborden en de klokken in de vele torens die Friesland telt (ook wel zonder
kerk) zijn voor bestudering van de geschiedenis van dorp en streek van groot belang.
Helaas geraken door verschillende oorzaken vele kerken op het platteland in verval, door
bijvoorbeeld vergrijzing van de kerkelijke gemeente. Een té kleine groep mensen draagt de
financiële zorgen van het dorpsmonument, de kerk en de toren. Dit heeft o.a. er toe geleid dat
de Stichting Alde Fryske Tsjerken is opgericht, waardoor eventuele bedreigde kerken door de
stichting voor een symbolisch bedrag worden aangekocht, om deze zonodig te kunnen
restaureren en te behouden. Mocht een kerk niet meer voor de eredienst te gebruiken zijn,
dan wordt er zonodig een nieuwe bestemming voor gezocht.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken bezit momenteel 27 monumentale kerken, twee klokkestoe-
len en een heerenbank. Friesland kent vele monumenten. Er wordt wel gezegd dat elk dorp in
Friesland wel één belangrijk monument rijk is, is het de kerk of de toren niet dan wel een
klokkestoel.
Alle monumenten die de stichting in haar bezit heeft zijn te bezichtigen. Voor de kerken kunt
u de sleutel vragen op het aangegeven adres bij de kerk. Aan de hand van enkele van deze
monumenten die een andere bestemming hebben gekregen willen wij in dit artikel een beeld
geven van wat zoal mogelijkheden zijn.
'GOODWILL'
Alle donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken kunnen direct betrokken zijn bij het
beheer van een monumentale kerk. Zij delen de overtuiging dat het behoud van een kerk in
Friesland gediend is met een goed beheer en gebruik van dat gebouw. Hiervoor is het wel van
belang dat het kerkgebouw een functie vervult in de maatschappij. Voor vele kerkgebouwen
die eigendom zijn van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is die functie een vanzelfsprekende,
nl. de kerkelijke functie. Het is niet aan onze stichting - noch aan andere om daaraan te
tornen. Integendeel, daar waar kerkelijk gebruik wordt gewenst, zullen wij trachten dit te
steunen door de kerk aan de betrokkene te verhuren voor de gebruikskosten. In vele andere
gevallen zal de Plaatselijke Beheercommissie naast het kerkelijk gebruik, ook andere activi
teiten in het kerkgebouw willen laten plaatsvinden. Daarvan zijn voorbeelden te over. Deze
nevenactiviteiten kunnen op verschillende manieren bijdragen tot een goed beheer en tot het
vergroten van het maatschappelijk draagvlak. In de eerste plaats doordat allerlei activiteiten
inkomsten opleveren die bijdragen tot verminderen van het financiële tekort op de exploitatie
rekening. Als tweede betekenen al die activiteiten 'goodwill', waardoor mensen van diverse
pluimage de kerk bezoeken en zo een bijdrage leveren aan de instandhouding van het (de)
monumentale kerkgebouw(en)
Maar ook zijn er kerken in bezit van de stichting waarvan de oorspronkelijke functie geheel of
gedeeltelijk verloren is gegaan. De kerk in St. Jacobiparochie is in gebruik als Kultureel
Centrum, Augsbuurt als muziekkapel en Lichtaard wordt gebruik door het jongerenklooster
van Janum.
De 'Groote Kerk' van St. Jacobiparochie in de
gemeente Het Bildt. Prachtig voorbeeld van een
neo-classicistische, wit gepleisterde kerk met
Dorische portico, fronton en architraaf, gebouwd
rond het midden van de 19de eeuw door Thomas
Romein.
De kerk wordt nu beheerd door de Stichting
Kultureel Sintrum 'De Groote Kerk'
'KERK ALS CULTUREEL CENTRUM'
In een heel ander deel van Friesland in de
Gemeente Het Bildt, in de 'Groate kerk' van
Sint Jacobiparochie vinden ook allerlei acti
viteiten plaats.
Als men van de kant van Minnertsga het
dorp St. Jacobiparochie binnenrijdt wordt
men al van verre getroffen door een 19de-
eeuws neoclassicistisch kerkgebouw, een
zeer bijzonder harmonisch geheel. Een voor
Friesland imposant bouwwerk en voor de
architect Thomas Romein één der hoogte
punten van zijn werk.
Het is een rechthoekige zaalkerk met voor
het midden van de lange zijde een portico
met Dorische zuilen en driehoekig fronton,
waarboven zich een rond koepeltorentje be
vindt op een vierkante onderbouw, die tot
klokkenzolder dient. De architraaf draagt de
daklijst en een geprofileerde waterlijst is als
omlijsting om de rondboogvensters heenge
voerd. Zowel het interieur als exterieur is wit
gepleisterd.
Dit kerkgebouw werd door de Stichting Alde
Fryske Tsjerken overgenomen op 12 februari
1979. In de herfst van 1979 is de restauratie
gestart, waarvan de kosten waren begroot op
een bedrag van Fl. 1.085.000,-.
Op 9 mei 1981 vond de heropening plaats.
Vanaf deze datum vinden allerlei culturele
Optreden van het 'Finnisj' jeugdtheater in de
'Groote Kerk' van St. Jacobiparochie. Eén van de
vele culturele activiteiten, die in de kerk
plaatsvinden. Tot op heden is deze
functieverandering voor de kerk een groot succes
geweest.
