165
vakwerk-kerk in de Kreis Alsfeld!In totaal
zijn er nog 280 kerken geheel of gedeeltelijk
in vakwerk - 150 kerken zijn gesloopt waar
van 53 sinds 1945.
In 1976 werd een boek gepubliceerd getiteld
'Vakwerk-kerken in Hessen' in de bekende
serie 'Blaue Bücher' (Verlag K.R. Lange-
weische, Königstein/Taunus). Een tweede
verbeterde en meer uitgebreide editie ver
scheen in 1978 en tegelijk met het 10-jarig
bestaan is een veel grotere uitgave ver
schenen.
De Förderkreis hoopte aanvankelijk dat
plaatselijke verenigingen zouden worden op
gericht om de zorg voor individuele kerken
op zich te nemen - dit is gebeurd voor ker
ken in AIlendorf/Eder, Altenvers en Frie-
densdorf - en verwachtte, nadat de Monu
mentenwet in 1974 was aangenomen dat de
eigenaren en met name de gemeentelijke en
kerkelijke autoriteiten de restauratie van hun
kerken ter hand zouden nemen. Dit is helaas
niet gebeurd: de gebouwen raakten steeds
meer in verval en werden tenslotte toch ge
sloopt.
AANKOOP VAN KERKEN
Op dat moment, in 1977, besloot de Förder
kreis het initiatief te nemen en te trachten de
bedreigde kerken in eigendom te verkrijgen.
Dit bleek echter bijzonder moeilijk. Ge
meentelijke en kerkelijke autoriteiten, ge
bonden aan de bepalingen van de in 1974
aangenomen Wet om op de monumentenlijst
voorkomende kerken te handhaven, gaven er
de voorkeur aan de gebouwen te laten ver-
vallen en uiteindelijk te doen slopen.
Men beriep zich erop over onvoldoende fi
nanciële middelen te beschikken: eerder dan
ze aan een vereniging over te dragen die wèl
voor instandhouding en behoud zou kunnen
zorgen.
Na lange onderhandelingen was de Förder
kreis tenslotte in staat één van de kleinste
vakwerk-kerken te Hessen in bezit te krij
gen. Namelijk de vervallen kapel in Belln
hausen bij Gladenbach. Na een beperkt ar
cheologisch onderzoek door de supporters
van de Förderkreis, werd de kerk in
1979/1980 gerestaureerd voor DM 70.000,-.
Om deze eerste restauratie te kunnen betalen
beschikte de Förderkreis naast de lidmaat
schapsgelden (in 1983 ongeveer 350 leden)
over donaties van particulieren, overheids
subsidies en de opbrengst van het eerder ge
noemde 'Blaues Buch'.
Na de eerste opleving van zijn financiën door
de verkoop van dit boek heeft de Förderkreis
een aantal bazaars gehouden. Zeer succesvol
waren de Paaseieren- en Kruidenmarkten.
Vaak werden bedragen van DM 7.000 tot
DM 20.000 geïncasseerd. Dergelijke evene
menten betekenen een grote financiële steun
die de aankoop en restauratie van kerken te
goede komt.
Sedert de succesvolle overname van de kapel
in Bellnhausen diende de Förderkreis ver
zoekschriften in voor de overname van ande
re kerken; echter tot nu toe is men er alleen
in geslaagd de vakwerk-kerk in Wiederei-
senhausen in bezit te krijgen.
De pogingen van de kerkelijke autoriteiten
deze kerk te verplaatsen stuitten op tegen
stand van de inwoners die de kerk in het dorp
wilden behouden en na veel strijd slaagde de
Förderkreis erin de kerk ter plaatse te restau
reren. De restauratie van het exterieur kwam
in 1983 klaar. Zodra mogelijk, wordt begon
nen met de restauratie van het interieur en
het 17e en 18e eeuwse meubilair, dat ook
een preekstoel uit 1730 met laat-gotische
motieven omvat. Financiële steun werd ont-
Oude interieuropname van de kerk in Bürgein.
Ter voorkoming van de sloop van deze kerk werd
in 1973 'Die Förderkreis Alte Kirchen' opgericht.
Aan restauratie van het interieur wordt gewerkt,
foto: Landesamt für Denkmaipflege, Hessen
vangen van de gemeenteraad van Kreis Mar-
burg-Biederkopf, die principieel tégen het
verplaatsen en slopen van vervallen kerken
is!
Doordat leden van de Förderkreis ontdekten
dat vele lagen muurschilderingen - de oudste
daterend uit de 13/15e eeuw - aanwezig wa
ren in de kerk van Wolpertshausen bij
Wetzlar (die Goethe in 1772 moet hebben
gezien) werd verplaatsing naar het Open
luchtmuseum Hessenpark voorkomen. Mo
menteel zijn onderhandelingen gaande tus
sen de kerkelijke en burgerlijke autoriteiten
om een oplossing te vinden voor restauratie
van dit gebouw.
Helaas konden de inspanningen van de För
derkreis niet voorkomen dat de vakwerk-
kerk te Bernsfeld op instignatie van de ver
antwoordelijke kerkelijke autoriteiten werd
afgebroken en verplaatst.
Echter, voor de eerste maal in de geschiede
nis werd over het lot van een bedreigde kerk
in de Landestag gedebatteerd en de verplaat
sing werd toegestaan met slechts een kleine
meerderheid van-5 stemmen! Dit debat en de
belangrijke publiciteit in dagbladen, radio en
televisie hebben zeer bijgedragen belangstel
ling voor het behoud van oude dorpskerken
te wekken.
De Förderkreis hoopte aanvankelijk dat de
aankoop van oude kerken door particulieren
een goede oplossing zou bieden. De ervaring
leerde echter spoedig dat dit maar al te vaak
leidde tot destructieve veranderingen en zelfs
tot verdergaand verval. Zij is van mening dat
deze kerken publiek eigendom dienen te blij
ven, zonodig in trustverband, opdat hun ge
bruik voor algemene culturele doeleinden en
natuurlijk ook voor de eredienst gewaar
borgd blijft.
ORGANISATIE
De organisatie van de vereniging beschikt nu
over een staf van 7 personen met collectieve
verantwoordelijkheid. Het beheer van de fi
nanciën is toevertrouwd aan één persoon,
terwijl voor een goede controle twee leden
van de staf altijd de bevoegdheid hebben
belangrijke beslissingen te nemen ook over
financiële transacties.
De Förderkreis is een erkende instelling voor
algemeen welzijn en geniet als zodanig be
lastingvoordelen.
Op grond van zijn activiteiten rond bedreig
de kerken en vooral vakwerk-kerken, ont
ving de Förderkreis in 1979 de 'Deutscher
Preis für Denkmalschutz'; voor de restaura
tie van de kapel in Bellnhausen een lundatio
in het 'Walter Hesselbach Prize Scheme' en
in 1981 een diploma van Europa Nostra.
Immers er bestaan nauwe betrekkingen niet
alleen met nationale maar ook met internati
onale instellingen voor het behoud van be
dreigde kerken. Voorbeelden daarvan zijn
'The Redundant Churches Fund' in Enge
land, beheerd door kerk en overheid tezamen
met de Vereniging van vrienden van histori
sche kerken, alsmede de verschillende Stich
tingen Oude kerken in Nederland (zie elders
in dit blad).
