Keppelsche
Jietem
lermd!
m
JL JL -• j
42
De Keppelsche Ijzergieterij in de gemeente
Hummelo en Keppel is op de Monumenten
lijst geplaatst.
De Keppelsche Gieterij is aanvankelijk in
1689 als hoogovenbedrijf (ijzermolen) in
Gaanderen opgericht - de Rekhemse hut,
waarvan nog archeologische restanten aan
wezig zijn - en in 1794 naar de huidige
plaats in Laag-Keppel overgebracht. Tot om
streeks 1880 werd de eigen produktie van
ruw- en gietijzer uit het in de omgeving aan
wezige ijzeroer gecontinueerd. Daarna ging
men over op het gieten met geïmporteerd
ruwijzer, dat in koepelovens werd ge
smolten.
De blaasbalgen van de hoogoven en later van
de koepelovens, evenals tot circa 1880 -
enige machinerieën, werden aanvankelijk
door wachterkracht in beweging gebracht.
Sinds het eind van de 19de eeuw werd voor
de aandrijving van de blaasbalgen tevens ge
bruik gemaakt van een stoommachine en
sinds 1934 van een dieselmotor. Het vormen
en gieten heeft met name in de 20ste eeuw
(in dit geval tot circa 1973) een mechanisa-
tieproces doorgemaakt, dat bij de Keppel
sche Ijzergieterij vrij gematigd is geweest,
zodat nog steeds veel met de hand wordt
gevormd en gegoten. Het voor bescherming
in aanmerking komende gedeelte van het fa
briekscomplex bestaat uit de ten dele nog uit
1794 daterende giethal, met daaromheen ge
groepeerd en daaraan vastgebouwd een reeks
gebouwen, een uit omstreeks 1794 daterende
houtskoolschuur en een uit 1914 daterend
gebouw. De Keppelsche Ijzergieterij heeft
een aantal onvervangbare waarden behouden
die niet alleen kenmerkend zijn voor haar
eigen ontwikkelingsgeschiedenis, maar die
ook exemplarisch zijn voor de ontwikkeling
van de ijzerindustrie in Nederland en elders
in de 18de, 19de en 20ste eeuw.
Het is de laatste als, houtskoolhoogovenbe-
drijf begonnen, nog functionerende Oost-
Nederlandse gieterij. Zowel door haar ouder
dom (Nederlands oudste ijzerproducerend
bedrijf), haar ligging nabij de Oude IJssel
(waarvan voorheen de molentakken naar het
bedrijf liepen), de achitectuur en constructie
van haar gebouwen, haar inventaris (o.a.
twee naar oude model vernieuwde koepelo
vens, oude gietmodellen, oude gereedschap
pen ten behoeve van het handvormen en -
gieten) als door haar nog oorspronkelijk
functionele aspect (het handvormen- en gie
ten) en de geringe mechanisatie, is het een
hoogst belangrijk monument.
Interieurfoto's van het beschermde deel van de
Keppelse Ijzergieterij te Laag Keppel uit 1794
met o.a. een naar oud model vernieuwde
koepeloven, oude gietmodellen en
gereedschappen.
Foto's: Rijksdienst Monumentenzorg, Zeist.
