s
Zuid-Holland
Rectificati^
Algemeen nieuws
89
twee poorten, dat de as van de gevel aan
geeft, staat half voor de boog van de laatste
gewelftravee. Dat kan ook niet anders wat de
boogstelling van binnen betreft. Ze hebben
toen heel gewoon voor de helft een schijn-
raam gemaakt. Van buiten zie je het alleen
als je het weet. Hetzelfde gebeurde met de
rechterpoort; die moest voor het gezicht even
breed zijn als de bestaande poort naar het
Boterstraatje, maar de deuren zijn smaller, er
zit een scharnier in de deur achter het kozijn.
Die behoefte aan allure is ook het motief
voor de zonderlinge opbouw. Alleen de
vleugels langs de Prinsegracht en de Grote
Markt zijn opgetrokken met een verdieping
en een kap, zoals de Waag uit 1650. De
andere helft van het carré, die je niet ziet,
heeft geen verdieping, alleen een klein kapje
boven de parterre. Fagade-architectuur: heel
knap gedaan', vindt Prins.
'Fagade-architectuur van tweehonderd jaar
later', aldus de architect, 'zie je in Prinse
gracht 5, het huis Luchtenburch. Men vond
toen blijkbaar de gevel van 1640 met zijn
dubbele stoep niet mooi meer, of onprak
tisch. De opgang naar de hoofdverdieping
moest achter de voordeur liggen, en de gevel
zou een modern gezicht krijgen, zoals de
deftige villa's aan het Plein 1813. Er is toen
een volle steensmuur tegen de bestaande
muur aangemetseld, met nieuwe ramen en
voordeur. Zwierige krulornamenten kwamen
boven de raamkozijnen en sierlijk gezaagde
schotten aan de bovenkant van de ramen,
eigenlijk een soort imitatiegordijntjes ten be
hoeve van de zonwering. Dat alles was bij
het begin van de restauratie nog nagenoeg
compleet. De kroonlijst maakte echter een
wat kale indruk, boven de pilasters hoorde
nog iets. Op een oude foto vonden wij dat
daar rijke ornamenten gezeten hadden, met
siervazen op de twee hoeken. Die zijn toen
nieuw gemaakt.'
Architect Prins vervolgt zijn betoog met de
problemen van zowel het vorm- als het con
structief herstel van de andere onderdelen
van het complex, een boeiend verhaal, te
lang om hier verder weer te geven.
Een saillante opmerking, die representatief is
voor zijn uitgesproken restauratie-opvatting,
ten aanzien van het herstel van het zg. Stuk
ken Boterhuis tot slot: 'Ik heb mij de vrijheid
veroorloofd om vóór de dakkapellen een
zorgvuldig 17de-eeuws gedetailleerde balus
trade te zetten. Ik ben van mening dat een
dergelijk element daar gezeten moet hebben,
het blijkt uit de vorm van de kap. Dat mag
wel niet volgens de opvatting dat je geen zelf
bedachte historiserende details mag toevoe
gen, maar de hele gevel is er toch wel een
stuk levendiger en harmonischer van gewor
den, terwijl de zolderkamers nu goed dag
licht hebben.'
ECLECTICISME
Vermeldenswaard is tenslotte, dat de heer
H. P. R. Rosenberg - die elders in dit num
mer het Haagse monumentenbeleid belicht -
in de aanwezigheid van het huis Luchten
burch in het Boterwaagcomplex aanleiding
zag om een artikel te schrijven over het zg.
'eclecticisme' in de woonhuiscultuur.
Dit huis is daarvan een voorbeeld. Deze stijl,
die vanaf het midden van de 19de eeuw tot
circa 1880 vooral de woonhuisarchitectuur
beheerste, heeft op belangrijke delen van
Den Haag, dat tussen 1850 en 1880 van
66.000 tot 113.000 inwoners groeide, een
belangrijk stempel gedrukt. Het beschermde
stadsgezicht Willemspark of bijvoorbeeld de
even zijde van de Javastraat zijn daarvan
gave voorbeelden.
Vaak wordt deze stijl wel 'stucadoorsstijl'
genoemd, vanwege de bepleistering en de
vele stucornamenten. Meer typerend, aldus
Rosenberg, voor deze stijl waarbij stilisti
sche motieven uit verschillende perioden van
de architectuurgeschiedenis aan één gebouw
worden toegepast (en veelal harmonisch sa
mengevoegd) is de term 'eclecticisme', afge
leid van het Griekse werkwoord 'eklegein'
(uitkiezen).
In dit bestek, dat als uitgangspunt de rehabi
litatie van het Boterwaagcomplex heeft, is
het jammer genoeg ondoenlijk dit belang
rijke artikel, waarbij bovendien de vele illus
traties onmisbaar zijn, weer te geven.
J. B.-R.
Het Kerkepad 1983
Het programma Kerkepad van de N.C.R.V.
dat in 1977 is ontstaan in een samenwer
kingsverband met de Rijksdienst voor. de
Monumentenzorg in Zeist en sindsdien iede
re zaterdag van de maanden juni t/m septem
ber duizenden bezoekers trekt is vrijwel bij
iedere Nederlander bekend. In dit Kerkepad
waarop de bezoekers worden voorbereid in
radio- en televisieprogramma's zijn eeuwen
oude kerken en kerkjes, kloosters, kapellen
en enkele wereldlijke gebouwen opgeno-
H
.ai
H
cSi
o£
W
•H
O
CQ
men, waarvan door de Kerkepadgangers
meer dan alleen vanuit architectonisch oog
punt genoten wordt.
Heemschut hoopt evenals vorig jaar in iedere
provincie met een stand aanwezig te zijn. De
samenstelling van dit programma dat in han
den ligt van Joop Bosboom, Marjan Kappers
en Petra de Niet en vele anderen is als volgt:
18 en 25/6 Friesland: Bergum, Eestrum,
Oenkerk, Oudkerk en Wijns.
23 en 30/7 idem: Sneek en IJsbrechtum.
2 en 9/7 Groningen: Winsum, Eenrum,
Leens, Ulrum.
20 en 27/8 Drenthe: Dalen, Oosterhesselen,
Zweelo en Sleen.
30/7 en 6/8 Overijssel: Oldenzaal, Ootmar-
sum, Tubbergen en Weerselo.
10 en 17/9 Gelderland: Arnhem.
27/8 en 3/9 Noord-Holland: Haarlem.
9 en 16/7 Zuid-Holland: Nieuwpoort, Gou-
driaan, Hoornaar, Giessenburg (Oude en
Nieuwe Kerk) Noordeloos.
6 en 13/8 Zuid-Holland: Maassluis, Maas
land, Naaldwijk, de Lier, Schipluiden, 't
Woudt.
25/6 en 2/7 Zeeland: Aagtekerke, Biggeker-
ke, Meliskerke, Zoutelande, Vlissingen,
vuurtoren te Westkapelle.
13 en 20/8 Noord-Brabant: Heeswijk-Din-
ther, Berlicum, Rosmalen, Bokhoven.
16 en 23/7 Limburg: Sittard.
Trainingscursus voor jongeren: in Wenen,
23-31 juli 1983, georganiseerd in samen
werking met de Europese Culturele Stichting
en het Oostenrijkse Comité van Icomos,
open voor jongeren van 20-25 jaar met be
langstelling voor het architectonisch erf
goed. 's Morgens lezingen, 's middags ex
cursies. Kosten 284,-.
Informatie bij Jeunesse Patrimoine, 9 Av.
Franklin Roosevelt, 75008 Paris.
's-Gravenhage op heel bijzondere wijze in
kaart gebracht!
De archeologisch-geologische kaart, die een
beeld geeft van de bewoningsgeschiedenis
van Den Haag, is het resultaat van de arbeid
van een Werkgroep waarin het Gemeentelijk
Bureau Monumentenzorg, De Rijksgeologi-
sche Dienst en de Rijksdienst Oudheidkun
dig Bodemonderzoek samenwerkten.
Nadere informatie: tel. 070-122613.
De foto's van de Broerekerk te Bolsward
in het april/meinummer (zie pag. 71) zijn
van Sj. Andringa, Leeuwarden.
doorsnede Waag 1650
herbouwde huisjes nrs. 4-5-6
