De 'Michaël' in Zwolle,
een bijzondere
waterstaatskerk
74
De Voormalige St. Michaëlskerk in Zwol
le wordt bedreigd! Vroeger stond het ge
bouw Nieuwstraat nr. 41hoek Rozemarijn
straat, bekend als de 'kerk onder de Bogen'
omdat het gebouwd is ter plaatse van een
oude, sinds 1641 als zodanig gebruikte
schuilkerk, die deze naam droeg.
Nadat de schuilkerk te klein was geworden
werd zij in 1848 vervangen door het bestaan
de gebouw, ontworpen door de Amsterdam
se architect Th. Molkenboer (1796-1863).
Dit is tot 1892 als kerk in gebruik geweest en
is toen op zijn beurt vervangen door een iets
verder gelegen, Neogotisch bedehuis, dat in
1965 wordt afgebroken. Tot 1926 heeft het
gebouw dienst gedaan als onderkomen van
de R.K. Werkliedenvereniging St. Joseph.
Met het oog op deze nieuwe bestemming
moet het opschrift 'ST. JOSEPH' boven de
hoofdingang zijn aangebracht. De oorspron
kelijke inscriptie luidde: 'Deo Sacrum' ('Go-
de gewijd'). Het daarboven aanwezige beeld
van de H. Jozef zal ook in deze tijd zijn
opgesteld; aanvankelijk moet er een beeld
van de H. Michaël zijn geweest.
Het vroegere bedehuis is een driebeukige
kerk van acht traveeën lengte, met galerijen
boven de zijbeuken. Aan de achterzijde is
een aanzienlijk minder brede en minder hoge
vijfzijdige koorsluiting uitgebouwd. Als
bouwmaterialen zijn gebruikt baksteen met -
in de voorgevel - ook hier en daar zandsteen
(b.v. voor de muurzuilen) en hardsteen (voor
de sokkel). De hoofdingang wordt omsloten
door een portiek met Toscaanse muurzuilen,
bekroond door een fronton met houten lijst
werk. Op de hoeken van de fa§ade bevinden
zich geblokte, omgaande lisenen. De kroon
lijst en de attiek zijn van hout. De voorgevel
fungeert als een soort decoratief scherm,
want hij volgt maar gedeeltelijk de indeling
van het achterliggende schip. Terwijl het ex
terieur - afgezien van de koorsluiting - een
classicistisch karakter draagt, komen in het
interieur elementen voor, die ontleend zijn
aan de Gotiek. In dit verband kunnen de
achthoekige pijlers in het schip worden ge
noemd alsmede het straalgewelf van de
koorsluiting, waarvan de aanzet ontspringt
op slanke schalken. Een dergelijke combina
tie - bij één en hetzelfde gebouw - van
elementen, die hun oorsprong vinden in de
klassieke oudheid en van bestanddelen, die
thuishoren in de periode van de Gotische
stijl, is binnen het kader van de katholieke
kerkarchitectuur in Nederland vrij zeldzaam.
Een ander verschijnsel, dat daarin hier te
lande weinig wordt aangetroffen, is de aan
wezigheid van galerijen boven de zijbeuken.
Voeg daarbij het feit, dat katholieke Water
staatskerken in Overijssel niet of nauwelijks
meer voorkomen en er zijn tenminste drie
redenen, waarom deze thans leegstaande
kerk de moeite van het behouden waard is.
Z. Kolks
(lid Provinciale Commissie Overijssel)
Voormalige St. Michaëlskerk. Foto Het
Oversticht, Zwolle
