Komt Bolswarder
Broerekerk tot leven?
De Franciscanen en andere bedelorden die in de middeleeuwen in veel Nederlandse steden op
het terrein van de zielzorg actief waren, hebben een groot aantal preekkerken bij hun
kloosters gebouwd. Er zijn niet zo veel meer van over. Friesland is naar verhouding nog rijk
voorzien met de grote Jacobijnerkerk te Leeuwarden, gebouwd door de Dominicanen en de
Broerekerk te Bolsward, gesticht door de Minderbroeders. De eerste is tijdens de zorgvuldi
ge restauratie in de jaren zeventig goed gedocumenteerd, waardoor we nu weten dat de
Jacobijnerkerk, daterend uit het einde van de dertiende eeuw zich door uitbreidingen in later
tijd aan de buitenzijde voordoet als een laatgotische preekkerk. De Broerekerk in Bolsward is
in de jaren 1903 tot 1907 voor het laatst gerestaureerd. Er is sindsdien geen historisch
bouwkundig onderzoek naar verricht.
Zeven eeuwen zijn de Minderbroeders (Fran
ciscanen) in Bolsward actief, want het is uit
archieven en kronieken bekend dat zij in
1281 een klooster met kloosterkerk in deze
plaats in gebruik hebben. Er is altijd aange
nomen dat de schuurkerk die er thans nog
staat uit die tijd dateert. Niemand zette nog
vraagtekens bij deze veronderstelling, terwijl
het karakter van het gebouw, in het bijzonder
de westgevel, duidelijk laatgotisch is. Hoe
wel in de bronnen geen nieuwbouwactivitei-
ten zijn te vinden zouden een interdict van de
parochiekerk (1393-1423) of de kloosterher
vorming (1475) aanleidingen geweest kun
nen zijn tot vervanging van de kloosterkerk.
Het interieur van de Broerekerk vlak voordat ze
in het begin van de jaren zestig door de
hervormden werd verlaten.
De decoratieve, door steunberen gelede en
met nissen- en bogenreeksen verrijkte gevel
duidt op het begin van de vijftiende eeuw.
De nieuwbouw zou dan vallen voordat dóór
de kloosterhervorming weer tot de uiterste
soberheid werd teruggekeerd. De kerk is
stellig een zorgvuldig onderzoek waard en
daar is alle reden toe. Door brand is zij thans
sterk gehavend. De kerk ligt nu open; voor
dat er iets gebeurt moet er eerst archeolo
gisch onderzoek plaatsvinden.
VERWOESTINGEN
Na zeven eeuwen stadsbranden, revoluties
en de hervorming doorstaan te hebben werd
de preekkerk in mei 1980 vernield door een
felle brand. Het al deels ontmantelde inte
rieur en het dak werden verwoest. Het muur
werk en de kolommenreeks die schip van
zijbeuken scheiden, bleven gespaard en ver
keren na de brand en het drie jaar trotseren
van de elementen gelukkig nog in een heel
behoorlijke staat. Noch van de kerkvoogdij,
noch van de stedelijke overheid of uit de
Bolswarder gemeenschap zijn veel initiatie
ven gekomen om tot herbouw te komen of
zelfs maar tot een consolidatie en bescher
ming van de belangwekkende ruïne. Geen
van de monumenten-instanties heeft naar an
dere dan de tot nu toe gebruikelijke restaura
tiemogelijkheden uitgezien.
VERZEKERINGSGELDEN
De aanzienlijke som aan verzekeringspen
ningen wil de kerkvoogdij nu geheel beste
den voor de noodzakelijke restauratie van de
Martinikerk, de monumentale laatmidde
leeuwse parochiekerk van Bolsward.
De oude kloosterkerk wil men echter te von
deling leggen op het bordes van het stadhuis:
een schijngeschenk voor de gemeenschap,
die nog een ton in reserve heeft voor culture
le doeleinden en daarmee de ruïne kan con
solideren om verder verval te voorkomen.
Enkele inwoners van Bolsward die zich er
gerden aan de gang van zaken rondom de
historisch en bouwkundig zo belangrijke
Broerekerk zijn her en der aan bellen gaan
trekken. Zij vinden dat de kerkvoogdij zich
op een schandelijke wijze aan haar verant
woordelijkheid onttrekt; dat de gemeente (en
gemeenschap) geen creativiteit en moed
toont om de kerk weer een wezenlijke rol in
het stedelijk gebeuren te laten spelen, want
feitelijk werd de kerk, toen zij twintig jaar
geleden ongebruikt kwam te staan, al poten
tieel een bouwval.
CREATIEVE OPLOSSING?
Indien de kerkvoogdij alsnog twee ton van
het uitgekeerde brandgeld - en dat is slechts
een klein part van de hele som - ter beschik
king stelt en de gemeente de gereedliggende
ton eveneens voor de kerk wil aanwenden,
dan kan het gebouw niet alleen opgeknapt
worden, maar ook van plexiglazen koepels
worden voorzien. Het V.V.V.-kantoor zou
er in gehuisvest kunnen worden, waarmee er
toezicht op de kerk komt en er zouden aller
lei zaken georganiseerd kunnen worden die
nu niet plaats kunnen vinden in het aan voor
zieningen arme Bolsward. Waar elders grote
stadskerken nauwelijks gebruikt worden,
omdat culturele centra en evenementshallen
allerlei gebeurtenissen kunnen huisvesten, is
Bolsward een vrij duf stadje, omdat de mo
gelijkheden er te beperkt zijn. Geen Bols
warder zal eraan denken om een zakenshow,
een markt, een popconcert, een congres, een
verkiezingsbijeenkomst te houden in de ge
wijde ruimte van de Martinikerk, maar de
Broerekerk die door de geschiedenis heen
voor de meest uiteenlopende doeleinden is
gebruikt, zou zo'n wereldse dynamiek wel
kunnen velen, menen de actieve Bolswar-
ders.
De activiteiten kunnen het best worden on
dergebracht in een stichting waar kerkvoog-
70
