65
ten waar sloop, na afwegen van verbete
ringsmogelijkheden wellicht beter is, bij
voorbeeld in geval van een gammel casco
(hoewel ook dit, juist bij een strategische en
inventieve verbouwing, op te vangen valt en
mee te nemen in de verbouwkosten).
e. Het onderhoud zal in de toekomst veel te
duur worden
Bij een goede verbeterings-verbouwings-
beurt, binnen het in het vorige punt genoem
de bedrag mogelijk, worden kwestbare de
tails als goten, dakkapellen, kozijnen en ra
men dusdanig verbeterd of vernieuwd, dat
onderhoud vergelijkbaar wordt met nieuw
bouw. Niettemin kan een oud gebouw enkele
bijzondere details bezitten die qua onder
houd duidelijk eruit springen ten opzichte
van nieuwbouw (hoewel ook daar soms be
slist dure, soms rare dingen, vooral op lange
re termijn, gebouwd worden, tegenwoor
dig...); welnu, laat er dan ook nog een bij
zonder, en vaak leuk stukje onderhoud blij
ven zodat interessante werkgelegenheid is
gewaarborgd (repareren aan een mooi ge
bouw is veel aardiger dan bouwen van einde
loze series gelijkvormige nieuwbouwcom-
plexen). In Nederland zijn al genoeg werklo
zen; in plaats van alleen uitkeringsgelden
verschaffen, liever een subsidiesysteem in
het leven roepen ten behoeve van onderhoud
van gebouwen (denk aan het recente voorstel
uit de Monumentenhoek in die richting); in
ieder geval is onderhouden beter dan catego
rische verwaarlozing en eens in de zoveel
tijd een dure Rijks-gesubsidieerde 'restau
ratie'.
Slopen en nieuwbouwen vormen een aan
trekkelijke werkgelegenheid
Dit is beslist een zéér zwak argument. Ten
eerste is, zoals eerder betoogd, slopen een
zeer onaantrekkelijke vorm van werkgele
genheid (bovendien is het voornamelijk de
energie uit aardolie die dit soort werken
klaart), ten tweede vormt nieuwbouw welis
waar werkgelegenheid, maar verbouw is dat
óók, en wél zo intensief. Bovendien wél zo
plezierig, verfijnd, vriendelijk werk (vooral
ten aanzien van gebruikers/bewoners), alleen
wat meer aandacht in de organisatie verei
send. Gelukkig zijn er steeds meer echte on-
derhoudsaannemers, die dit soort werk niet
te 'min' vinden, zoals enige jaren wel als
tendens te bespeuren was. Zelfs architecten
beginnen zich er langzamerhand voor te inte
resseren: hun 'ego' hoeft zich minder en
minder uit te drukken in een of andere, vaak
misplaatste en goedkoop afgewerkte, nieuw
bouw. Vervangende nieuwbouw is bijna al
tijd een verlies, ook aan werkgelegenheid.
'Slopen is geen werk'zou men als varia
tie op een bekende slogan kunnen stellen.
g. Voor slopen krijgen we 80% locatie-sub
sidie of saneringsbijdrage.
Kan soms waar zijn, maar meestal geldt dat
soort subsidies voor 'uitkoop' van dure voor
malige bestemmingen, en worden ze even
goed uitgekeerd bij hergebruik van bestaan
de casco's. Als men goed de weg weet in
subsidieland, hetgeen niet eenvoudig is, blij-
Den Bosch, enkele beelden van het grote
Claraklooster (10.700 m3). Thans bewoond door
22 mensen, zal het zeker aangepast en
gerevalideerd worden tot 44 wooneenheden van
verschillende grootte, gedeeltelijk voor
groepsbewoning en zó ruim, dat ook atelierruimte
in de woningen gerealiseerd wordt. Huren tussen
180,- en 300,- (3 kamerwoning) per maand
(kale huur).
Ook de kapel wordt ingedeeld tot 12 woningen,
waarbij onderin nog een gemeenschappelijke zaal
van 8 X 20 m. overblijft.
ken er ook subsidiemogelijkheden voor her
gebruik, zeker als een gemeentebestuur zich
pal achter de plannen opstelt. Tenslotte is er
de verderop nog nader te noemen Van Dam-
regeling voor 1- en 2-persoons-huishoudens
in bestaande gebouwen, die zo soepel is, dat
met ervaring en vindingrijkheid schier elk
gebouw voor dat doel, en haalbaar, behou
den kan blijven!
h. Nieuwbouw zal veel duurzamer en dege
lijker zijn, en technisch beter aangepast.
Het tegendeel is waar. Ten eerste zijn de
casco's van oude gebouwen vaak uiterst de
gelijk, óók qua fundering, al wordt dat laat
ste vaak betwist, ten onrechte. Scheuren in
een gebouw behoeven niet te duiden op een
slechte fundering; ze kunnen zelfs in het
geheel niet veel te beduiden hebben (oude
gebouwen zijn 'taai' door andere metseltech
nieken). Meestal stammen de scheuren uit de
periode vlak na de bouw, bij de 'zetting'.
Tenslotte, als een gebouw al zo'n 50 jaar of
meer staat, bewijst dat wel iets over de dege
lijkheid. En, zoals eerder opgemerkt, bij een
goede revalidatie kunnen zowel mankemen
ten aan het casco als veroudering van techni
sche afwerking en installaties verholpen
worden. We moeten ons ook niet laten mis
leiden door vermeende duurzaamheid van
moderne materialen. Vele ervan hebben een
lange levensduur nog in het geheel niet kun
nen bewijzen. Wat zullen kunststof kozijnen
en ramen over 25 jaar doen? We kunnen
alleen nog gissen, terwijl nu al de fabrikan
ten gouden bergen beloven. De traditionele
materialen kennen we wel goed. En als we
de meest recente kleinschalige nieuwbouw in
de woningsfeer, die weer erg traditioneel is,
vergelijken met woningen uit, zeg 1925, dan
zijn de verschillen betrekkelijk klein. Dit
duidt ook al weer op de 'verbeterbaarheid'
van de laatstgenoemde.
i. We hebben al een architect die zo'n mooi
nieuwbouwplan heeft getekend.
Bij zo'n absurd argument is commentaar ei
genlijk overbodig. Er staat een gebouw, dat
moet uitgangspunt zijn en blijven. Hoe ooit
gehele stadswijken van Den Haag, beslist met
een grote charme, afgebroken konden wor
den omdat er nu eenmaal een paar schetsen
van de beroemde architect Nervi waren, is
absoluut een raadsel, maar zeker een schan
daal. Pas als alle plannen tot behoud falen,
kan sloop overwogen worden.
j. Het is geen monument (op de 'lijst'),
waarom dan behouden?
De Monumentenlijst is om verschillende re
denen zeer beperkt gehouden, onder andere
vanwege subsidie-consequenties. Zoals eer
der betoogd, is bijna elk gebouw van voor de
tweede wereldoorlog onvervangbaar, dus ei
genlijk 'monument' van een andere voorbije
tijd. Overigens is het monument-zijn beslist
geen noodzakelijke voorwaarde om iets te
behouden. Als men nog jaren met een paar
oude schoenen van goede kwaliteit of een
degelijke auto wil doen, verklaart men ze
toch ook niet eerst tot monument? Wel on-
derhoude men ze goed
