Kanttekeningen bij de
restauratie van de
Sint Servaas*
Jaargang 60, no. 3 - maart 1983
i Heemschut verschijnt lOx per jaar
Tijdschrift van de Bond Heemschut
I opgericht in 1911
Beschermvrouwe:
H.M. Koningin Beatrix
Uit de inhoud:
Pleidooi voor behoud 19de-eeuwse
j uitmonstering St. Servaas
Apeldoorn, de gemeentelijke
j monumentenverordening in de
praktijk
Portret van een gedrevene
Spaar het IJ-meer
1 Foto omslag:
De St. Servaas in het hart van
j Maastricht.
j Deze luchtfoto is in dezelfde richting
genomen als de plattegrond van het St.
1 Servaas-complex onderaan deze
pagina.
Foto: Gemeentelijke Archief dienst,
Maastricht.
j Redactie:
I Drs. J. H. Bierenbroodspot-Rudolph
IJ. Roelfs Sr.
i Redactiesecretaris:
j Mevr. P. A. Hengeveld-Brand
Medewerkenden:
J. Th. Balk, Amsterdam
Drs. P. Karstkarel, Leeuwarden
D. van der Meulen, Assen
R. Lureman, Doetinchem
Drs. W. J. Pantus, Nijmegen
J. E. van der Wielen, 's-Gravenhage
Correspondentie voor de redactie
aan:
Secretariaat Bond Heemschut,
I Nieuwezijds Kolk 28,
I 1012 PV Amsterdam
tel. 020 - 22 52 92
s óf 020 - 23 09 94 (ledenadministratie)
postgiro 124326
Correspondentie voor advertenties:
1 I Bosch Keuning nv
Postbus 13740 AA Baarn
I tel.02154- 1 82 41
gironummer 4988
Vormgeving Druk
Bosch Keuning nv, Baarn
39
Volgend jaar, op 13 mei, zal de 1600-ste
sterfdag worden herdacht van Sint Servaas,
patroon van de belangrijkste Maastrichtse
kerk, tevens één van de oudste en imposant
ste monumenten van ons land.
De restauratie van het Sint Servaascomplex
- waarmee in 1981 werd aangevangen en
waarvoor men 8 jaar denkt nodig te hebben
- zal zich dan in een stadium moeten bevin
den waarbij de kerk redelijk toegankelijk en
te gebruiken is.
Momenteel wordt de voormalige schatkamer
tot dagkapel (kerkruimte voor dagelijks ge
bruik) en sacristie verbouwd, onderling ge
scheiden door een nieuw aangebrachte tus
senwand. Maar daarover straks meer.
Deze inleiding is - evenals het hierna vol
gende artikel van Bernadette van Hellenberg
Hubar - vooral bedoeld als pleidooi voor een
zuivere afweging van de in het geding zijnde
waarden en belangen bij deze restauratie
door alle betrokkenen.
Zo'n belangrijke en omvangrijke operatie als
deze restauratie omvat niet alleen het nood
zakelijke bouwtechnische herstel en het op
lossen van de - architectonische - problemen
die voortvloeien uit het gebruik, maar dient
tevens gericht te zijn op het behoud van de
verschillende monumentwaarden. Bij een
verantwoorde restauratieaanpak dient naar
een zo optimaal mogelijke combinatie te
FASE EEN:
1. Entree met kelder
onder St. Maternushof
2. Pandhof met gangen
3. Schatkamer
4. Dagkapel met sacristie
FASE TWEE:
5. Westbouw
6. Schip met
Bergportaal
7. Transepten
8. Koor met
oostpartij
worden gestreefd van de morele plicht die
monumentwaarden te behouden en de nood
zaak deze opnieuw bruikbaar te maken.
Een essentiële waarde van de Sint Servaas -
hoewel deze zich voordoet als één der oudste
kerken van Nederland - is het samenhangen
de beeld dat deze oproept van de katholieke
geestesgesteldheid aan het eind van de vori
ge eeuw.
De ingrijpende restauratie die, onder leiding
van de beroemde dr. P. J. H. Cuypers, tus
sen 1860 en 1907 plaats vond, is niet samen
gegaan met het zo maar aanbrengen van neo
gotische elementen zoals velen menen, maar
was gebaseerd op een duidelijke conceptie:
Cuypers liet datgene van de Middeleeuwen
herleven dat hij en zijn tijdgenoten wilden en
konden verwerken en opnieuw beleven, zo
dat de neogotische uitmonstering van de Sint
Servaas zeker geen schijnkunst genoemd
mag worden.
Het uitgangspunt van het Ministerie van
C.R.M., toen dit in 1979 geen goedkeuring
hechtte aan het gehele restauratieplan van de
Stichting die zich belast heeft met de restau
ratie, was dan ook dat het overwegend 19de
eeuwse karakter van de kerk in zijn totaliteit
behouden moest worden. Dat restauratieplan
hield nl. nogal wat forse ingrepen in ten
aanzien van de 19de-eeuwse aspecten.
In het jaarverslag over 1979 van de Rijks
dienst voor de Monumentenzorg wordt juist
de gang van zaken rond de Sint Servaas als
een goed voorbeeld genoemd van de noodza
kelijke kunsthistorische begeleiding, omdat
tijdig een goed onderzoek had plaats ge
vonden.
In dit verband wordt opgemerkt dat het de
taak van de Rijksoverheid is over verliezen
te waken die kunnen optreden als restauratie
plannen gericht zijn op het verwijderen van
in de 19de eeuw ontstane toevoegingen en
veranderingen. Er is immers al een groot
aantal middeleeuwse kerken door ingrijpen
de restauraties van zijn veelkleurige 19de-
eeuwse beschildering ontdaan, reden waar
om de Sint Servaas nog 'unieker' is ge
worden.
In het juli/aug. nr. van Heemschut in 1979, p.
152-158 verscheen een artikel van Prof. Dr. J. J. M.
Timmers, waarin een schets van de geschiedenis van
de Sint Servaas wordt gegeven. Ook verschillende
aspecten van het restauratieplan-1979 en het in dat
jaar opgestelde rapport waaraan de decoratie-restau
rateur W. Haakma Wagenaar meewerkte en waarin
richtlijnen staan voor herstel van de Cuypersschilde-
ringen krijgen daarin de aandacht.
