Restauratie Joodse
begraafplaats
Wageningen?
definitief vestigden in 1862 (zij kochten er
grond voor 2,50 per hectare) werd in april
1886 tot stad verklaard en brandde twee
maanden later nagenoeg volledig af. Van
voor die tijd is er dus zo goed als niets meer
te vinden.
Een der oudste delen van de stad is Gastown,
naar men zegt vernoemd naar 'Gassy Jack'
Deighton, een Brit uit Yorkshire, die hier
een café (saloon) begon dat al spoedig grote
faam verwierf en waaromheen een soort wijk
groeide. Toen Canada het eeuwfeest vierde,
was Gastown vervallen. Een krottenwijk.
Maar kenners van Canadese bouwstijlen be
treurden dat bijzonder want er was achter het
verval veel moois te ontwaren en te ver
moeden.
In de jaren '60 waren er boze plannen om de
krottenwijk te vervangen door nieuwbouw,
maar op tijd werd er ingegrepen. In het einde
van de jaren '60 werd het gered en wordt,
deels nog steeds, gerestaureerd. Nu ja, ook
een beetje 'dolled up' zoals de Amarikanen
dat noemen, 'opgetut' is misschien een goed
Nederlands aequivalent ervoor. Inderdaad is
de stadswijk boeiend gerestaureerd, maar ze
is meteen een modieus gebied voor toeristen,
flaneurs en uitgaanders geworden. Daar is
natuurlijk niet zo veel op tegen, de wijk is
mede daardoor aantrekkelijk voor bezoekers
uit veler heren landen - maar een oude
woonwijk zoals eens is Gastown niet meer.
Nu, dat probleem dat aan restauraties inhe
rent kan zijn, kennen we in Europa ook. Dat
neemt niet weg dat Gastown een bezoek zeer
waard is en dat men er met name een aardige
indruk krijgt van de wijze waarop honderd
jaar geleden Canadese bouwers bestaande
Europese bouwstijlen overnamen, maar net
een tikje wijzigden, zodat er toch stijlen van
zeer eigen karakter ontstonden.
In dit artikel kon, gezien de uitgestrektheid
van zelfs maar die éne provincie van Canada
en gezien ook de, zeker tegen de achtergrond
van de jeugd van deze natie, grote rijkdom
aan cultureel erfgoed uit de laatste honderd
jaar, maar het een en ander worden aange
stipt. Er is meer - veel meer. Wie daarover
informaties wenst, kan zich wenden tot Heri-
tage Conservation Branch, Parliament Buil
dings, Victoria BC, Canada V8V 1X4.
A. C. W. van der Vet
18
In de laagte tussen de Gen. Foulkesweg en
de Veerstraat bevindt zich, schilderachtig
gelegen in een verwaarloosde bomenwereld,
de oudste Joodse begraafplaats van Wage
ningen.
Als 'Object van belang uit oogpunt van oud-
dan het tegendeel. Restauratie zou eigenlijk
betekenen het kunstmatig vernieuwen van
alles wat er ligt aan stenen enz. Want het is
niets meer. Wij begrijpen dan ook niet hoe
men dat een monument kan noemen'.
Blijkbaar was de voorzitter zich niet bewust
heidkundige waarde' werd zij in 1967 toch
op de lijst van beschermde monumenten
voor de gemeente Wageningen geplaatst.
Terecht, want zij is een stille herinnering aan
de vele Joden, die in het verleden hier ge
leefd en gewerkt hebben. Bovendien blijkt
deze begraafplaats één van de oudste op het
platteland te zijn.
Bij de behandeling van de voorlopige monu
mentenlijst in de betreffende gemeente
raadsvergadering stelden B. en W. nog voor
de begraafplaats niet op de lijst te plaatsen.
Het raadsverslag liegt er niet om. De toen
malige voorzitter van de raad meende te
moeten zeggen: 'Wij menen dat dit geen
enkele piëteitswaarde heeft. Het is particu
lier eigendom. Er wordt helemaal niets ge
daan. Het is nooit gebleken, dat één van de
potentieel belanghebbenden daar enige be
langstelling voor heeft of maar iets aan be
steedt. Het tegendeel is wel gebleken. Wij
vinden het eerder een vlek, dat een begraaf
plaats van deze bevolkingsgroep er zo uitziet
Joodse begraafplaats te Wageningen sterk
verwaarloosd.
dat de waardering voor dergelijke monumen
ten is toegenomen en niet op de hoogte van
het artikel over de geschiedenis van de Joden
in onze stad dat in 1966 verscheen in een
plaatselijke courant. In dit overzicht wordt
ingegaan op het ontstaan van deze begraaf
plaats, een monument van bijzondere docu
mentaire waarde.
GESCHIEDENIS
In 1667 vroeg een zekere Isaac Adolphs de
Jode, pachter van de stedelijke bank van
lening, aan de magistraat of hij, zijn gezin en
andere geloofsgenoten te zijner tijd hier be
graven mochten worden. Voor dit doel werd
door het stadsbestuur een stuk grond in een
zandafgraving in de zuidelijke helling van de
Wageningse berg aan de oostzijde van de
stad beschikbaar gesteld. De begrafenissen
mochten er volgens Joods ritueel plaats vin-
