w
Bijgaand artikel is een samenvat
ting van een uitvoerige studie van
prof. JF. Maréchal, hoogleraar
in de archeologie te Parijs en se
cretaris van de Société drancéen-
ne d'histoire et d'archéologieDe
theorie, die prof. Maréchal ont
wikkelt, wijkt in verschillende op
zichten af van andere Neder
landse) archeologen. Niettemin
vonden we het voor onze lezers de
moeite waard er kennis van te ne
men. De oorspronkelijke titel van
het artikel luidde: 'Mottes castra-
les' et 'terpen'Het franse woord
'motteliet zich moeilijk vertalen
als begrip voor de leek. Daarom is
bij de vertaling door A. F. Boon.
gekozen voor 'kunstmatige heu
vels''Motte' correspondeert vol
gens Maréchal in het Nederlands
zeer vaak met 'Hege Wier'We
plaatsen het artikel geheel voor
de verantwoordelijkheid van de
auteur.
Red. Heemschut.
als het prikkeldraad om de huidige kam
pen - een zodanig verdedigende rol
speelden dat er, zelfs op een rotsachtige
bergtop die eigenijk geheel geschikt was
voor een slottoren zonder kunstmatige
heuvels, toch een heuvel werd gevormd
op de rotsen, om de simpele reden dat
zonder de aanvoer van aarde de struiken
die zo nuttig en onontbeerlijk waren niet
zouden kunnen groeien!... (3) Zo wordt
bijvoorbeeld duidelijk de veelvuldigheid
van geografische namen als 'la Haie',
'1'Epine', 'le Buisson', 'Le Plessis'
Bovendien wordt duidelijk dat in het
is dus aan het einde van de bezettingstij
den (met perioden van ophogingen) dat
zij begonnen zijn zich door hun formaat
te onderscheiden van de heuvels elders
in Europa waar, later verschenen, zij
slechts enkele bezettingsperioden ken
den. De terpen hebben hun bescheiden
afmeting gehouden en hebben slechts
gedurende 2 of 3 eeuwen de landheerlij-
ke familie's van verstevigde woonplaat
sen verzekerd. Zij hebben geen tijd ge
had collectieve toevluchtsoorden te
worden. Bovendien werden deze heu
vels vanaf de 13e eeuw vaak - hoe langer
pen werden trouwens waarschijnlijk va
ker beschermd door hagen dan door
houten omheiningen! Het schijnt zelfs
dat zij beplant werden met doornachtige
struiken over de gehele oppervlakte van
de helling en dat deze - op dezelfde wijze
Motte Hottinga-state te Nyland.
gem. Wymbritseradeelnaar een
schilderij van Douwe de Hoop
1800-1830), uit de collectie
S. ten Hoeve, Nyland
Foto: H. Hcdbertsma
tijdperk van de Karolingers 'heg' syno
niem was voor kasteel! Het is dus niet
verwonderlijk dat er bij de opgravingen
in de terpen geen of nog geen houten
omheiningen zijn ontdekt en dat deze
heuvels, tegen elke logica in en tegen
alles wat wij weten over het oorlogska
rakter van de Friezen in de Oudheid en
in de Middeleeuwen in, toch door de
geschiedkundigen als toevluchtsoorden
tegen overstromingen worden be
schouwd.
De eerste terpen waren klein en be
schermden slechts één woonplaats. Het
i
Motte in Weme.ldinge (Zeeland)
Foto: H. Halbertsma
hoe meer - verlaten voor grotere en
meer ingewikkelde constructies: stenen
burchten! Desalniettemin vertonen bij
na alle opgravingen van heuvels mins
tens twee of drie bezettingsfasen. Dit is
het geval in: Husterknupp (Rijnland) of
Haus Meer (Büderich, in Rijnland) of in
Douai (Noord), enz. (4). In Nederland
heeft de voortdurende dreiging van de
zee de heuvels de tijd gegeven zich te
ontwikkelen tot zo'n niveau dat sommi
ge de vestigingsplaatsen zijn geworden
voor een kleine leefgemeenschap! De
primitieve heuvels werden opgehoogd
en omringden de basis van de woon
plaats die zelfs lichtelijk in de grond was
ingebed. Het is slechts ten gevolge van
het wederopbouwen en herinrichten ge
durende verschillende eeuwen en vaak
zelfs door versmelting met 'buur'heu-
vels, dat de terp een gehucht heeft kun
nen worden en soms een stad zoals
Bolsward, Leeuwarden of Dokkum
Eens te meer, zijn de opgravingen en de
analyses talrijk en compleet genoeg ge
weest en zijn de dateringen zeker en
nauwkeurig genoeg? Zal er niet ooit eens
een nog oudere gevonden worden met
greppel of houten omheining?
227