w Bijgaand artikel is een samenvat ting van een uitvoerige studie van prof. JF. Maréchal, hoogleraar in de archeologie te Parijs en se cretaris van de Société drancéen- ne d'histoire et d'archéologieDe theorie, die prof. Maréchal ont wikkelt, wijkt in verschillende op zichten af van andere Neder landse) archeologen. Niettemin vonden we het voor onze lezers de moeite waard er kennis van te ne men. De oorspronkelijke titel van het artikel luidde: 'Mottes castra- les' et 'terpen'Het franse woord 'motteliet zich moeilijk vertalen als begrip voor de leek. Daarom is bij de vertaling door A. F. Boon. gekozen voor 'kunstmatige heu vels''Motte' correspondeert vol gens Maréchal in het Nederlands zeer vaak met 'Hege Wier'We plaatsen het artikel geheel voor de verantwoordelijkheid van de auteur. Red. Heemschut. als het prikkeldraad om de huidige kam pen - een zodanig verdedigende rol speelden dat er, zelfs op een rotsachtige bergtop die eigenijk geheel geschikt was voor een slottoren zonder kunstmatige heuvels, toch een heuvel werd gevormd op de rotsen, om de simpele reden dat zonder de aanvoer van aarde de struiken die zo nuttig en onontbeerlijk waren niet zouden kunnen groeien!... (3) Zo wordt bijvoorbeeld duidelijk de veelvuldigheid van geografische namen als 'la Haie', '1'Epine', 'le Buisson', 'Le Plessis' Bovendien wordt duidelijk dat in het is dus aan het einde van de bezettingstij den (met perioden van ophogingen) dat zij begonnen zijn zich door hun formaat te onderscheiden van de heuvels elders in Europa waar, later verschenen, zij slechts enkele bezettingsperioden ken den. De terpen hebben hun bescheiden afmeting gehouden en hebben slechts gedurende 2 of 3 eeuwen de landheerlij- ke familie's van verstevigde woonplaat sen verzekerd. Zij hebben geen tijd ge had collectieve toevluchtsoorden te worden. Bovendien werden deze heu vels vanaf de 13e eeuw vaak - hoe langer pen werden trouwens waarschijnlijk va ker beschermd door hagen dan door houten omheiningen! Het schijnt zelfs dat zij beplant werden met doornachtige struiken over de gehele oppervlakte van de helling en dat deze - op dezelfde wijze Motte Hottinga-state te Nyland. gem. Wymbritseradeelnaar een schilderij van Douwe de Hoop 1800-1830), uit de collectie S. ten Hoeve, Nyland Foto: H. Hcdbertsma tijdperk van de Karolingers 'heg' syno niem was voor kasteel! Het is dus niet verwonderlijk dat er bij de opgravingen in de terpen geen of nog geen houten omheiningen zijn ontdekt en dat deze heuvels, tegen elke logica in en tegen alles wat wij weten over het oorlogska rakter van de Friezen in de Oudheid en in de Middeleeuwen in, toch door de geschiedkundigen als toevluchtsoorden tegen overstromingen worden be schouwd. De eerste terpen waren klein en be schermden slechts één woonplaats. Het i Motte in Weme.ldinge (Zeeland) Foto: H. Halbertsma hoe meer - verlaten voor grotere en meer ingewikkelde constructies: stenen burchten! Desalniettemin vertonen bij na alle opgravingen van heuvels mins tens twee of drie bezettingsfasen. Dit is het geval in: Husterknupp (Rijnland) of Haus Meer (Büderich, in Rijnland) of in Douai (Noord), enz. (4). In Nederland heeft de voortdurende dreiging van de zee de heuvels de tijd gegeven zich te ontwikkelen tot zo'n niveau dat sommi ge de vestigingsplaatsen zijn geworden voor een kleine leefgemeenschap! De primitieve heuvels werden opgehoogd en omringden de basis van de woon plaats die zelfs lichtelijk in de grond was ingebed. Het is slechts ten gevolge van het wederopbouwen en herinrichten ge durende verschillende eeuwen en vaak zelfs door versmelting met 'buur'heu- vels, dat de terp een gehucht heeft kun nen worden en soms een stad zoals Bolsward, Leeuwarden of Dokkum Eens te meer, zijn de opgravingen en de analyses talrijk en compleet genoeg ge weest en zijn de dateringen zeker en nauwkeurig genoeg? Zal er niet ooit eens een nog oudere gevonden worden met greppel of houten omheining? 227

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1981 | | pagina 27