Buitendams 118
Heemschut
"Heemschut" in
een nieuwe jas
In het komende jaar schiet ons
tijdschrift een nieuwe jas aan, die
het, naar wij hopen, goed zal
staan en onze lezers zal bevallen.
"Heemschut" gaat dan namelijk
naar een andere drukker, Bosch
Keuning te Baarn.
De omslag gaat er anders uit zien,
de presentatie van de inhoud zal
enigszins verschillen met de te
genwoordige, maar de lezers toch
vertrouwd aandoen. Gehand
haafd wordt de tekstletter die al
in de loop van dit jaar was inge
voerd en die onzes inziens zeer
duidelijk en niet gewild van vorm
is: de Times new roman. Wij zul
len proberen de lay-out van ons
blad nog meer de dienende func
tie van de typografie te laten zijn:
het verschaffen van duidelijk
heid, van gemakkelijke leesbaar
heid.
Nu wij, na 15 jaren 't Koggeschip
aan de Nieuwe Achtergracht te
Amsterdam verlaten is het de re
dactie een behoefte, mede na
mens het bestuur, haar bijzonde
re dank voor de prettige en
vruchtbare samenwerking te be
tuigen aan directie en medewer
kers, in het bijzonder aan de heer
Rob Teulen die de opmaak ver
zorgde en die aan de wensen van
de redactie altijd met grote wel
willendheid tegemoet is geko
men.
In de gemeente Hardinxveld-
Giessendam (Zuid-Holland) heeft een
uitgebreide discussie plaats gevonden
over het behoud van een bijzonder
fraaie, authentieke, begin 18de-eeuwse
dijkboerderij. Het betrof hier de laatste
originele dijkboerderij aan de zuidzijde
van de Alblasserwaard (gebied tussen
Gorinchem en Alblasserdam).
De discussie had, na vele verwikkelin
gen, een voor de Giessendamse boerde
rij fatale afloop. Aangezien wij van me
ning zijn, dat het door verschillende in
stanties en betrokkenen gevoerde beleid
ten aanzien van deze boerderij illustra
tief kan zijn voor de overwegingen en
afwegingen bij het behoud van onze
historisch gebouwde omgeving, hebben
wij hieraan uitvoerig aandacht besteed.
Giessendam (in 1957 samengevoegd met
Hardinxveld tot de gemeente
Hardinxveld-Giessendam) is van ouds
her een boerderijendorp. Deze panden
liggen in lintbebouwing aan de dijk, die
deels hoofdwaterkering van de rivier de
Merwede was (Buitendams) en een dijk
langs het riviertje de Giessen (Binnen-
dams).
Ook hier werd de ruilverkaveling toege
past met voor de cultuurhistorische
waarden de bekende desastreuze gevol
gen. De boerenbedrijven die dóórboe-
ren brengen land en soms de boerderij
in en krijgen hiervoor dieper in de Al
blasserwaard land terug en de mogelijk
heid een nieuwe boerderij te bouwen.
De vaak eeuwenoude huizen geraken
tussen wal en schip, aangezien op de
vrijkomende gronden veelal woning
bouw en nieuwbouwwijken worden ge
projecteerd.
De boerderij Buitendams 118 was de
minst aangetaste boerderij en ook in
wendig met de prachtige schouw en
unieke tegeltableaus van bijzondere al
lure.
De plaatselijke historische vereniging
kwam bij naspeuring tot de ontdekking
dat deze boerderij nog niet de bescher
ming genoot van de Monumentenwet en
richtte zich in augustus 1978 tot de Mo-
numeritenraad met het verzoek het pand
te plaatsen op de lijst van beschermde
monumenten. In die tijd was de ruilver-
kavelingsproblematiek voor Giessen
dam nog niet zo aktueel. De boerderij
was in gebruik bij een boer die hem
pachtte van een in Frankrijk wonende
erfgename van een familie die in vroeger
jaren vele bezittingen heeft gehad in
Giessendam.
In februari 1979 kocht echter de pachtér
de boerderij van de eigenaresse en
bracht de grond in in de ruilverkaveling.
De nieuwe eigenaar verkocht de monu
mentale boerderij diezelfde maand nog
door aan het kerkgenootschap van de
Gereformeerde Gemeente, dat op zoek
was naar bouwgrond ter vervanging van
zijn kerk en pastorie.
In mei 1979 werd de koop definitief en
werd de boerderij met 5.000 m2 eigen
dom van het kerkgenootschap. Volgens
het vigerende bestemmingsplan wordt
ter plaatse nog steeds een "agrarische
bestemming" aangegeven. Ter plaatse
van de boerderij was een parkeerterrein
voor de nieuwe kerk gepland.
De plaatselijke historische vereniging
had de ontwikkelingen gevolgd en trok
na passering van het voorlopig koop-
kontrakt in februari 1979 aan de bel bij
de Minister van CRM (Rijksdienst voor
de Monumentenzorg) en bij onze Bond.
Beide instanties werden op de hoogte
gebracht van de ontwikkelingen en van
het feit, dat het kerkgenootschap de
boerderij voor sloop had aangekocht.
In augustus 1979 werd de boerderij door
de Minister van CRM op de voorlopige
lijst van beschermde monumenten ge
plaatst, waardoor sloop zonder vergun
ning gedurende twee jaar niet mogelijk
was. Toen het kerkbestuur in die maand
door de minister op de hoogte werd
gesteld van de voorlopige plaatsing kwa
men de gemoederen pas goed in bewe
ging. Het bestuur van het kerkgenoot
schap ging direkt tegen de plaatsing in
beroep. Ook binnen de gemeenteraad,
om wiens mening bij de kennisgeving
van voorgenomen plaatsing op de lijst
door de minister, zoals gebruikelijk,
werd gevraagd, leidde dit onderwerp tot
heftige discussies, zelfs zo zeer, dat de
raad begin 1980 een extra vergadering,
speciaal voor de boerderij in kwestie,
moest beleggen. Ondanks het feit dat
het kerkgenootschap een nogal grote in
vloed heeft binnen de gemeenteraad,
stemde uiteindelijk de raad na uitvoeri
ge discussie er in meerderheid mee in ak-
215
