mentenwacht
Heemschut
70 jaar actief (1911-1981)
Voor en tegen witkalk
Daarom laten wij graag de landelijke
voorzitter, H. W. Herwig, aan het
woord over deze preventieve monumen-
tenhescherming.
Onze huisartsen achten een jaarlijks
contröle-bezoek gewenst; een goede
zaak. Onze auto's krijgen regelmatig een
onderhoudsbeurt; het behoud van de au
to. Voorkomen is beter dan genezen!
Zulks geldt ook voor monumenten! Zo
dachten enige in Friesland werkzame
restauratie-architecten, acht jaar gele
den. Walter Kramer, J. F. Stallinga,
FF J. Zijlstra en R. E. C. Estourgie zijn
toen naar een notaris gestapt: de oprich
tingsakte van de Stichting Monumen-
tenwacht werd gepasseerd. 'Door het ne
men van preventieve maatregelen verval
van historische bouwwerken voorko
men', zo luidde de doelstelling van de
stichting.
Door genoemde initiatiefnemers werd
gedacht aan:
a) een regelmatige inspectie van histori
sche gebouwen door deskundigen,
opdat de eigenaars tijdig geïnfor
meerd worden over de bouwtechni
sche situatie van hun monument. Met
name aan kleine bouwtechnische ge
breken, die nog gemakkelijk te her
stellen zijn als men er maar vlug bij is,
dient aandacht besteed te worden.
b) het doen verrichten van kleine her
stelwerkzaamheden door vakbe
kwame bouwtechnici tijdens hun in-
spectiewerk op doorgaans moeilijk
bereikbare plekken.
Op basis van deze globaal weergegeven
filosofie werden in 1973 in Friesland en
Groningen Monumentenwacht-stichtin-
gen opgericht. Sindsdien zijn in alle elf
provincies Regionale Stichtingen Monu-
mentenwacht opgericht, samengebun
deld in de overkoepelende Stichting Mo-
numentenwacht Nederland.
In 1981 gingen de twee laatst opgerichte
regionale stichtingen in Limburg en
Overijssel van start.
Dagelijks trekken de 12 teams monu
mentenwachters, gedetacheerd bij de
verschillende regionale stichtingen, er
twee aan twee op uit met hun, speciaal
voor hun werk ingerichte monumenten-
wacht-busjes om dié monumenten te
gaan inspecteren waarvan de eigenaren
een abonnement bij de Regionale Mo-
numentenwacht afsloten. Meer dan 2500
beschermde monumenten - hoofdzake
lijk kerken, torens, kastelen en andere
grote monumenten - worden zo regel
matig gecontroleerd.
Dank zij subsidies van het ministerie van
C.R.M. en van alle provincie-besturen in
de loonkosten van de 24 monumenten
wachters die een dienstverband met de
Stichting Monumentenwacht Nederland
aangingen is het mogelijk dat deze pre
ventieve monumentenzorg op de boven
beschreven wijze uitvoerbaar is. Niet te
kostbaar voor de eigenaren van monu
mentale gebouwen, maar ook financieel
aantrekkelijk voor de Overheid omdat
aanvragen voor restauratie-subsidies
worden uitgesteld en wellicht zelfs ach
terwege zullen kunnen blijven. Regel
matig en goed onderhoud, het tijdig her
stelwerkzaamheden uitvoeren wanneer
de gebreken nog maar klein zijn, dat kan
kostbare en grote reparaties en restaura
ties overbodig doen worden.
Preventieve monumentenbescherming
verkleint de noodzaak van curatieve
monumentenzorg! Dat gecombineerd
met de door C. R. M. afgekondigde Re
geling Onderhoudssubsidie Monumen
ten maakt dat wij in Nederland - ook in
jaren van financiële depressie - met ver
trouwen mogen hopen op behoud van
ons nationale, gebouwde cultuurbezit.
De particuliere instelling Monumenten-
wacht wil en kan, dank zij de steun van
Rijk en provincies, aan het behoud van
ons nationale cultuurbezit, onze monu
menten, daadwerkelijk hulp verlenen;
Monumentenwacht wil, ja is preventieve
monumentenbescherming!
Een organisatie als Heemschut die actief
is op het gebied van het behoud van mo
numenten en die dit belang waar en wan
neer nodig propageert, is onze natuurlij
ke bondgenoot.
Het kerkje van Zoutelande draagt een
oude verweerde toren. 'Wat het pittores
ke van de oude toren aanmerkelijk ver
hoogt', aldus schrijft de amateur
kunstschilder B. von Brucken Fock aan
Heemschut,'is het witsel dat op de spits
bogen, het maaswerk, de spaarnissen en
galmgaten is aangebracht'. Dat contras
teert mooi met het bruinrood van de
baksteen en dat doet schilders gretig
naar het penseel grijpen. Ontelbaar zijn
dan ook de doeken waarop de toren van
Zoutelande als hoofdmoment voor
komt.
De toren zal in het midden van de jaren
twintig gerestaureerd worden en dan
rijst de vraag: het witsel behouden of
niet. Nee, zegt de directie van het Rijks
monumentenbureau, ja, zegt Von Bruc
ken Fock, als woordvoerder van de
kunstschilders in Zoutelande. Het ge
meentebestuur is verdeeld, een provin
ciale instantie houdt zich afzijdig. Wat
denkt Heemschut er van, wil Von Bruc
ken Fock weten.
A. A. Kok wil als bestuurssecretaris wel
zijn persoonlijk oordeel geven. De wit
kalk moet er af! In originele staat is na
tuurlijk geen witkalk aanwezig geweest.
'Dit is knoeierij van later tijd'. De natuur
zal het metselwerk een zodanige kleur
geven dat 'ene nieuwe doch nu degelijke
en echte schoonheid verkregen wordt',
aldus de secretaris van de Bond Heem
schut.
181
