ar^T---
1)
Het typisch Bonairiaanse huis
2)
Het meest eenvoudige huis op Bonaire,
het zgn'cas di bara
3)
Groot herenhuis in Kralendijk
die, omdat ze als zo 'gewoon' beschouwd
worden, het meeste gevaar lopen.
In dit artikel wordt een drietal typen
huizen onderscheiden. In de eerste
plaats het zgn. cas di bara. Dit is het
meest eenvoudige Bonairiaanse huis.
Tegenwoordig is het nog slechts uiterst
zelden als woonhuis in gebruik. De
muren van een dergelijk huis bestaan uit
een vlechtwerk van takken tussen wat
zwaardere stammetjes, opgevuld en aan
gesmeerd met een mengsel van gras,
leem en mest. Wanneer zo'n wand droog
en hard geworden is, wordt hij met een
kalklaag afgewerkt. Het grondpatroon
van dit huis is rechthoekig hoewel allerlei
uitbouwsels aanwezig kunnen zijn. Het
schilddak wordt gevormd door een ge
raamte van stammetjes en dunnere tak
ken waarop een strobedekking van
sorghum-stengels wordt gebonden. De
luiken en deuren worden uit cactushout
vervaardigd.
Een tweede soort huis is het meest ty
pische Bonairiaanse woonhuis, bepalend
voor het karakter van de dorpen op het
eiland en van delen van Kralendijk. De
muren zijn opgetrokken van natuur
stenen of van cementblokken. De dak
bedekking bestond oorspronkelijk uit
pannen, maar al vele jaren woorden ook
verschillende soorten golfplaten ge
bruikt. In grondpatroon is dit huis, even
als het eerste type, rechthoekig. In de
regel is het daarbij geleed; soms is er
alleen een zgn. voorgalerij soms ook een
achtergalerij. De galerij steekt vaak aan
één of twee kanten buiten het centrale
deel van het huis uit. Bij het karakteris
tieke uiterlijk van dit type huis hoort
verder een uitgebouwde stenen oven met
een schoorsteentje en een regenbak.
Bij het derde type huis dat werd onder
scheiden, gaat het zowel om echte heren
huizen, als om de woningen van de beter
gesitueerde middenstand van eertijds.
Deze huizen hebben ook stenen muren
en (oorspronkelijk) een pannendak,
maar zijn daarbij toegerust met een ver
dieping. Zij staan vrijwel allemaal in
Kralendijk, want daar woonden de wel-
gestelden van weleer. De grootste hui
zen behoorden vroeger aan de groot
grondbezitters, die tevens kooplieden
waren. De benedenverdieping was
daarom vaak ingericht als magazijn en
winkel, terwijl boven het woongedeelte
te vinden was. Erg oud zijn deze huizen
geen van alle. De eerste stenen huizen
van Bonaire dateren van het begin van
de 19de eeuw maar of daarvan nog resten
bestaan in de huidige bebouwing is niet
bekend. De meeste huizen zijn opge
trokken nadat Bonaire werd opengesteld
voor particulieré vestiging, dat wil zeg
gen na ongeveer 1868. Tot in de jaren
vijftig van deze eeuw is evenwel nog in de
traditionele stijl gebouwd. Dat deze hui
zen voor het merendeel van betrekkelijk
recente datum zijn, is evenwel geen
reden om er niet de aandacht aan te
geven die ze verdienen; het eigen karak
ter van Bonaire staat er mee op het spel.
Ank Klomp
143
