woonhuis-monument hebt, dan zullen
die niet de belangrijkste vervuilers en
belagers zijn. Die milieuverontreiniging
speelt zich slechts voor een deel bene-
dengronds af, maar moet natuurlijk niet
worden veronachtzaamd.'
Sulfaten staan centraal
Ir. Polman is het ermee eens, dat sulfa
ten vermoedelijk in de eerste plaats het
probleem vormen, de overmatige veron
treiniging van de lucht door rookgassen,
roet en stof van verscheiden aard. Auto
uitlaatgassen bereiken het monument -
en dan in zijn onderste lagen - direct. De
industrie stuwt, vooral in de winter,
enorme hoeveelheden zware zwavel-
dioxyde (SO-2) en zwavelhoudend roet
de lucht in. De vochtigheid in de lucht
zet die substanties om in zwavelzuur, dat
dan door de regen tegen de gevels wordt
geslagen. Het roet zet zich op de gevels
af en vroeg of laat wordt de zwavel, die
het bevat, omgezet in het slopende zwa
velzuur.
Dus directe en indirecte vormen van aan
tasting.
Bepalen we ons tot de bedreiging, die we
populair aangeduid, de 'gelijkvloerse'
bedreiging kunnen noemen, dan is het
Nieuwe Kerktoren in Haarlem
Aantasting van zandsteen door
luchtverontreiniging
gewenst meer en meer te komen tot
straatmetingen om de aard en de omvang
van de concentraties vast te stellen. Dit
zou tevens dienstig zijn met het oog op
de volksgezondheid.
Je wordt dan voor vragen gesteld als
'Wat is nu de werkelijke invloed van
schadelijke stoffen op straat niveau?
Hoe kun je dit bestrijden? Welke maat
regelen moeten er getroffen worden? Is
er geld voor, voorzover dat overigens
geld zou moeten kosten. Zijn de aanwe
zige bestrijdingsmiddelen veilig en
onderzocht op bijwerkingen? Ten aan
zien van dit laatste is er- met het bijkom
stige probleem van al dan niet door de
Rijksdienst niet erkende merkartikelen
- een zekere onoverzichtelijkheid. En
voorts: profiteren we van ervaringen en
bestrijdingen in het buitenland? Als ver
eniging en gemeentelijk monumenten
zorg proberen we tot een structurele uit
wisseling in kennis hierover te komen.'
Duitse methodiek
Uitwijkende naar een zijlijn in dit ge
sprek: de architect van de restauratie
werken aan de Basiliek van de Sint Jan in
Den Bosch- architect H. E. Teering -
heeft dit gerapporteerd:
'Thans worden proeven genomen om de
weerstand van de steen zodanig te verho
gen dat verdere aantasting wordt voor
komen. Hiertoe wordt de steen behan
deld met het produkt Bagrat 150 110. In
Duitsland zijn de laatste drie jaren met
dit produkt reeds succesvolle proeven
genomen o.a. aan de Basilica St. Mat-
thias te Trier en de St. Michaelskerk in
Kirchberg. Bovengenoemde proeftijd
van drie jaar is echter nog veel te kort om
een behandeling van de gehele kerk met
het produkt Bagrat 150 110 te rechtvaar
digen daar de uiteindelijke resultaten
van de behandeling nog niet bekend zijn
en bovendien de behandeling zeer ar
beidsintensief is. 80% van de kosten zijn
arbeidskosten. Vermoedelijk gaat men
bij de restauratie van de beroemde Boro-
boedoertempel op Java dezelfde conser-
veringswijze toepassen. Het produkt is
ontwikkeld door het arbeitsgemein-
schaft Technischen Museumpersonal
(A. T. M.) in Trier'.
Haarlem ligt op korte afstand van de
69
