Heemschut
Beschermvrouwe
70 jaar actief (1911-1981)
x
In het vierde jaarverslag van de Bond
Heemschut, uitgebracht in de algemene
vergadering van 26 mei 1915 wordt ver
meld dat koningin Wilhelmina be-
scherm vrouwe van de Bond is geworden.
De secretaris doet dat in de volgende
woorden: 'Het heeft Hare Majesteit de
Koningin behaagd, den Bond Heem-
schut onder Hare hooge bescherming te
nemen. Deze zeer verblijdende medede
ling ontving het Bestuur den 6den juni
1914'.
hout langs de Hilversumse straatweg zou
worden gekapt, richtte de Bond zich met
een brief tot de Koningin Moeder.
'Naar aanleiding van die brief ontving de
Bond bericht dat het H.M. behaagd had.
te bevelen, dat een strook van aanzienlij
ke breedte langs den weg moest worden
gespaard. Heemschut heeft H.M. voor
werkverschaffing om de hoek kijken. In
Franeker besloot het gemeentebestuur
de oude wal bij wijze van werkverschaf
fing af te doen graven en met de grond
het schilderachtige Leeuwarder End te
dempen. Het adres van de Bond Heem
schut had geen uitwerking.
Een beter bericht kwam er uit het Gro
ningse Sellingen. Een landweerman al
daar in garnizoen maakte Heemschut
opmerkzaam op de ontsiering die voor
de oude kerk dreigde door de plaatsing
Ontbossing
Heemschut had in zijn jonge jaren ook
de nodige belangstelling voor het milieu
in de wijdste zin van het woord. Toen op
12 mei 1917 de algemene vergadering in
het American Hotel te Amsterdam werd
gehouden hield de toenmalige directeur
van de Ned. Heidemaatschappij er een
voordracht. Die directeur, J. P. van Lon-
khuyzen sprak over 'De ontbossing van
Nederland, hare oorzaken, hare gevol
gen en hare bestrijding'.
Voorzitter van de Bond was toen de be
kende historicus prof.dr. H. Brugmans,
de auteur van - o.a. - 'Geschiedenis van
Amsterdam' Bij de leden - dat waren
niet de persoonlijke leden die wij thans
kennen - telde men o.a. de nutsdeparte-
menten van Nieuwe Pekela, Maassluis,
Appingedam en Winterswijk. Ook de
Vereniging tot behoud van Natuurs
choon te Paterswolde was lid. Het
Nutsdepartement van Den Haag was
onder de zes donateurs die de Bond in
1917 had.
Eerbiedig dank
De weduwe van koning Willem III, ko
ningin Emma heeft tot haar overlijden in
1934 op Paleis Soestdijk gewoond. Tij-
dens de mobilisatiejaren 1914 - 1918 lie
pen de houtprijzen sterk op en in 1916
zou een verkoping van dennenhout
staande op het domein Soestdijk worden
gehouden. De Bond Heemschut stelde
daarop een onderzoek in om na te gaan
of door het vellen van de bomen het
natuurschoon langs de weg van Baarn
naar Hilversum schade zou oplopen.
Toen bleek dat inderdaad het dennen-
XX— X*-
deze goedgunstige beslissing eerbiedig van een galerij. Daar de Bond echter zijn
dank betuigd', aldus formuleert secreta- werkzaamheden beperkte tot het uiter-
ris A. W. Weissman te Haarlem de gang lijk van gebouwen werd de Rijkscom-
van zaken in het jaarverslag over 1916. missie voor de Monumenten met het ge
val in kennis gesteld.
Transformatorhuisjes Wèl het uiterlijk van een kerk gold het
De burgemeester van Noordwijk wend- optreden van de correspondent van de
de zich tot de Bond over het uiterlijk van Bond te Groningen, D. de Vries Lam.
een watertoren die daar zou worden ge
bouwd. Men pleegde daarop overleg met
de architect die de watertoren zou bou
wen. Wie thans Pauline Houwinks boek
'Watertorens in Nederland' raadpleegt
vindt Noordwijk niet vermeld - zou de
Noordwijkse watertoren ooit gebouwd
zijn?
Heemschut schreef in datzelfde jaar aan In 1917 waren dat er nog geen 140... Het
Hij deed zijn uiterste best om het zadel
dak van de toren van Haren te bewaren.
Dat lukte niet - het werd een spits.
Friese adel
De persoonlijke leden van de. Bond
Heemschut werden jarenlang aangeduid
als 'buitengewone leden' van de Bond.
XXK
:xk
de commissaris der Koningin in Gelder
land over de lelijke schakelhuisjes die de
provinciale elektriciteitsmaatschappij in
Geldermalsen en Zevenaar neer had la
ten zetten. De elektriciteitsmaatschappij
erkende dat de huisjes niet 'aan de eisen
die de schoonheid stelt, beantwoorden'
Architect G. Versteeg te Arnhem kreeg
opdracht voortaan de ontwerpen te ma
ken. 'Hierdoor is aan de wens van Heem
schut voldaan'. In Noord-Brabant verre
zen eveneens lelijke transformatorhuis
jes. Ook daarover ging-Heemschut kla
gen - men verwachtte hier succes van
Oplettende landweerman
Niet altijd had het optreden van de Bond
Heemschut succes.
Zo gelukte het niet de Amsterdamse
Poort te Naarden te behouden. Het mi
nisterie van oorlog had een ijzersterk ar
gument in het mobilisatiejaar 1914: af
braak was ter wille van de verdediging in
oorlogstijd noodzakelijk.
In datzelfde jaar 1914 kwam ook de
zuiden was er niet zo goed onder verte
genwoordigd, maar de architect Jos. Th.
J. Cuypers te Roermond ontbrak niet.
Joseph Cuypers, die in 1861 was geboren
- hij overleed in 1941 - was medewerker
van zijn beroemde vader P. J. H. Cuy
pers, de leerling van Viollet-le-Duc. De
zoon is o.a. de bouwmeester van de
Haarlemse St. Bavo en van de Effecten
beurs te Amsterdam. Ook de vader was
buitengewoon lid van Heemschut, even
als een stadgenoot, mr. F. J.'Bolsius.
Als buitengewoon lid was men in het
goede gezelschap van prof. dr. J. Huizin-
ga te Leiden, dr. H. P. Berlage te 's-
Gravenhage en de kunsthistoricus prof.
dr. W. Martin te 's-Gravenhage. Een van
de Amsterdamse joffers, Thérèse Van
Duyl - Schwartze komt eveneens op de
lijst voor waar de Friese adel goed verte
genwoordigd blijkt door jhr. en jkvr.
Van Eysinga te Leeuwarden, mr. H. L.
Sixma baron van Heemstra te St. Nico-
laasga en Th. van Weideren baron Ren-
gers te Oenkerk.
ÜK-
ZXKI
55