Winterswijk: sloopdorp
Winterswijk is behalve een uithoek op de landkaart ook één van de mooiste gemeenten van ons
land. Het omvat één hoofdkem (het dorp Winterswijk) met negen omringende buurtschappen.
Stuk voor stuk liggen ze in een omgeving, die op het punt staat te worden aangewezen als
nationaal landschapspark. Terecht, ook al denkt de doorsnee-Achterhoeker (met z'n 'baas
blijven op eigen eif-principes) daar meestal anders over.
De nu nog onbeschermde schoonheid bestaat afwisselend uit: akkers, weilanden, bospercelen,
eikenwallen, beekjes, Saksische boerderijen en schol ten-landgoederen. Ook geologisch is Win
terswijk een 'el-dorado'. Mineralen en fossielen zijn bij de talrijke ontginningen in ruime mate
aan de oppervlakte gekomen.
Dit alles wordt met grote zorg gekoesterd, vooral door de plaatselijke autoriteiten. Het is daarom
dubbel jammer dat diezelfde bestuurders zo weinig oog hebben voor detail als het om het dorp
Winterswijk zelf gaat. De toegewezen opvangfunctie voor de bevolkingsgroei van destreek heeft
in de kom tot een grootscheepse kaalslag geleid van tal van historisch waardevolle en karakteris
tieke gebouwen. Het kenmerkende kleinschalige karakter van het vroeger sterk geïsoleerde
Winterswijk ging daarmee nagenoeg geheel verloren. En..., wat eraan ouds nog over is staat nu
ook al op de tocht. Het oude station is daar een recent voorbeeld van.
Wat in Winterswijk al een tijdje werd
gevreesd (zie Heemschut-nummer 9,
sept. 1980) is nu onafwendbaar: het
karakteristieke-, uit 1880 daterende sta
tionsgebouw gaat tegen de vlakte.
De sloopbeslissing van de Spoorwegen is
definitief, tenzij een allerlaatste redding
spoging - ondernomen toen de NS in
Utrecht de knoop al had doorgehakt -
toch nog succes heeft. Aan dat laatste
wordt reëel getwijfeld, nu ook de voor
laatst onderzochte bestemmingsmoge
lijkheid (appartementen-inrichting voor
één en twee-persoons-huishoudens) niet
realiseerbaar bleek, omdat de toege
dachte bestemming te duur zou worden
voor sociale woningbouw.
Het Winterswijkse station, waarvoor al
twee jaar lang reddingsacties gaande zijn,
geniet landelijke bekendheid door z'n vrij
unieke perron-overkapping, die vele ma
len decor is geweest bij film- en tv-
opnamen. De afbraak-beslissing van de
Spoorwegen is een principe-uitspraak
geweest, want waarschijnlijk verdwijnt
het gebouw pas in 1982 uit het dorps
beeld. Een en ander hangt nauw samen
met de nog niet definitieve
herinrichtings-plannen voor de dan vrij
komende ruimte en de afwikkeling ten
departemente van bijbehorende gemeen
telijke subsidie-aanvragen.
Met de toekomstige afbraak van het oude
stationsgebouw doet Winterswijk zijn
naam als sloop-dorp overigens alle eer
aan.
Wat in deze gemeente (van bijna 28.000
zielen) de afgelopen jaren aan karakteris
tieke kleinschaligheid tegen de grond is
gewerkt is zeer bedroevend. Het om
hoog stuwen van deze 'secundaire groei
kern' in de vaart der Oostgelderse volke
ren mag blijkbaar niets in de weg staan.
Ook al wil die groei, waarop allerlei pe
perdure voorzieningen zijn berekend,
maar niet van de grond komen, en is het
belachelijk hoge groeicijfer van 40.000 in
het jaar 2000 allang teruggeschroefd naar
het wat bescheidener aantal van 33.000
inwoners.
Tot behoud van het weinige oude dat de
'vernieuwing-is-vooruitgang-drang'
heeft overleefd, zijn wel allerlei red
dingsacties gaande onder de plaatselijke
bevolking, maar tot nu toe hebben ze
weinig uitgehaald. Nog in de laatste 3
maanden van 1980 werden in de Meddo-
sestraat, in 't hart van het oude dorp, drie
vroeg-19e-eeuwse pandjes platgegooid,
waaronder een uit 1820 daterende boer
derij, die landelijke bekendheid genoot
als het stamhuis van de Meijerink-textiel-
dynastie.
De afbraak was volgens het gemeentebe
stuur niet meer te stoppen, omdat de
plannen voor een ambitieus appartemen
tencomplex (4 bouwlagen) te ver in ont
wikkelingen zouden zijn. 'The point of
no-return' was zogezegd bereikt. Die
'ontwikkelings'-logica, waar nog steeds
mensen intrappen als het maar door een
plaatselijke autoriteit wordt onder
steund, is inmiddels keihard door de fei
ten geloochenstraft: de plannen zijn ook
nu nog terug te draaien; de project
ontwikkelaar, die de vrije hand is gege
ven, aarzelt te beginnen nu de huizen
markt is ingestort. En, als dan straks toch
moet worden gebouwd zal het in elk ge
val iets worden van sterk vereenvoudig
de vorm vergeleken bij de oorspronkelij
ke plannen.
Dit voorbeeld is in Winterswijk sympto
matisch voor de wijze waarop de ge-
i
AFBRAAK, IN MEI 1976, VAN DE HER VORMDE
KAPEL FOTO: HENK WESTERVELD,
AALTEN
