Een paleis komt weer tot leven
óm*» r
--
-KMÊÊS^m^- y
_-..V}S SSeii
'r- n
rrniïïin
j t' 1} j
Het is nog maar enkele jaren geleden, dat een Hagenaar schamper opmerkte: 'Wat, Den Haag
residentie? Het is een stad van lege paleizen.'
Deze bittere opmerking viel nauwelijks te weerspreken, al is het waar dat het Huis ten Bosch
nogal eens zij 't kortstondig - in gebruik was en het architectonische kleinood aan het Lange
Voorhout (vele jaren bewoond door koningin Emma) al geruime tijd door prins Claus als
werkruimte wordt gebezigd. Over het paleisje in de bocht van de Kneuterdijk schreven we in ons
nov.Idee.-nummer 1978. Nu over het bij de oudere generaties meest bekende paleis in Den
Haag, dat in het Noordeinde, dat eigenlijk na de troonafstand van koningin Wilhelmina niet
meer dan een lege huls was, ook al was er vele jaren het Institute of Social Studies in gevestigd. In
ons nummer (jrg. 54, nr. 2) schreven we hoe ingenomen we waren met de beslissing om dit
koninklijke paleis te restaureren. Het zal dan wel een nieuwe bestemming krijgen. Aan die
restauratie wordt sinds geruime tijd gewerkt. Het zal nog wel een flinke poos duren alvorens het
werk gereed zal zijn, maar nu reeds willen we aan de geschiedenis en de restauratie van
Noordeinde 68 enige aandacht schenken, zulks mede naar aanleiding van de op 31 januari jl.
aangekondigde wisseling op de troon.
Er is misschien over geen koninklijk pa
leis zóveel geschreven als over dat aan het
Haagse Noordeinde dat evenmin als het
paleisjuweeltje aan het Lange Voorhout
en het voormalige paleis in de bocht van
de Kneuterdijk oorspronkelijk de be
stemming had als huisvesting van Oran-
je's. Van de buitenplaatsen en paleizen,
die ze wèl bouwden, is vrijwel niets meer
over.
We zeiden het al, er is over het koninklijk
paleis aan het Haagse Noordeinde veel
geschreven. Er bestaat een overvloed van
bronnenmateriaal. We hebben er hier en
daar voor het volgende historische ver
haal in gegrasduind.
Het paleis aan het Noordèinde is in op
dracht van de ontvanger-generaal Wil
lem Goudt in 1533 als 'heerenhuis' ge
bouwd. In de loop der eeuwen is het
uiterlijk herhaaldelijk veranderd, maar
ook het inwendige onderging dikwijls
wijzigingen omdat de verschillende be
woners nu eenmaal hun eigen eisen stel
den of er althans andere inzichten op na
hielden dan zij die er vroeger in leefden.
Het was het huis aan te zien dat er een
welvarend èn machtig man woonde. We
noemden hem 'ontvanger-generaal',
maar romantischer klinkt de titel 'Ont
vanger der keizerlijke beden', hetgeen in
onze tijd misschien het beste overeen
komt met de functie van directeur-
generaal der belastingen. Na de dood van
Willem Goudt, trad zijn weduwe op 53-
jarige leeftijd in het huwelijk met een 23-
jarige jongeling. Hij deed daar wat je
noemt een goed huwelijk mee, want de
weduwe Goudt was bepaald niet onbe
middeld. Jammer voor haar dat haar
jeugdige echtgenoot een berooid Bour
gondisch edelman in de kortste keren
haar geld er doorbracht. Jonker Guillau-
me de Grandt 'hanterende zijne ge-
neuchte ende nyet verder denckende'
verloor namelijk veel geld met dobbelen
en andere vermaken. Na de dood van zijn
vrouw noopten de schuldeisers de
Grandt zijn huis met o.m. een boom
gaard te verkopen. Het bracht 4600 pon
den op. De Grandt is toen blijkbaar een
beter leven gaan leiden, want hij werd
bekend als baljuw van Den Haag en
'meester-knaap' van de houtvesterij van
Holland.
Huizen- en grondspeculade bestonden
t
«HM»
i
P O
dj
K'alPIhTT"' GisTmnrrs
i; ini
