Blaeu-erf-panden worden gerestaureerd
171 „Dempen is altijd verkeerd. Maar zeker
in Amsterdam, de stad der grachten,
waar het water het levend element is;
waar de boomen langs den wallenkant de
schoonheid nog verdiepen." Zie hier een
citaat uit een vlammend betoog van prof.
Brugmans in het Algemeen Handelsblad
van 8 december 1923.
Als er in Amsterdam één gracht was
waarvoor het bovenstaande in bijzondere
mate gold dan was dat de Nieuwe Zijds
Voorburgwal, die gekenmerkt werd
door zijn grillig verloop. Dit kwam om
dat deze, als een van de weinige waterwe
gen in Amsterdam, niet kunstmatig ge
graven was. Deel uitmakend van de Boe-
renwetering, die diende om het overtolli
ge veenwater van de Amstelveense pol
ders naar het IJ te voeren, liep de N.Z.
Voorburgwal van het Spui tot aan de
Nieuwe Zijds Kolk en boog daar rechtsaf
naar het Damrak om zich daar in de Am-
stel te „storten".
De oostzijde van de N.Z. Voorburgwal
is, nadat Amsterdam in 1342 voor de
tweede keer stadsrechten kreeg, regelma
tig volgebouwd in tegenstelling tot de
westzijde, die pas bij de uitbreiding van
1381 werd verkaveld. Uit vergelijking
van verschillende kaarten blijkt dat de
bebouwing in de loop van de eeuwen
nooit drastisch is gewijzigd. Wel het ge
bruik ervan. Deze gebruiksverandering
werd o.m. veroorzaakt door de demping
omstreeks 1884.
Dat zo'n demping wel eens onverwachte
bijverschijnselen opleverde blijkt uit een
citaat uit Amstelodamum (50e jaarboek)
hoe die demping de rustige
westkant van de Voorburgwal, waar hij
in zijn jeugd had gewoond, opeens van
een nette buurt tot een minder gezochte
woonplaats maakte. Het niet altijd even
plezierige publiek uit het hartje van Am
sterdam, dat de Burgwal nooit overstak,
beliep voortaan ook dit gedeelte."
Omstreeks 1920 blijkt de Nieuwe Zijds
Voorburgwal de „Fleetstreet" van Am
sterdam te zijn. Men vindt hier dan de
kantoren van o.a. De Tijd, het Algemeen
Handelsblad, De Standaard, een gedeelte
van de Telegraaf en de Amsterdamse
kantoren van de Haagse Post, het
Nieuws van de Dag en de N.R.C. en na
de 2e wereldoorlog de Volkskrant en
Trouw.
Na de eerste wereldoorlog, toen het
hoofdstedelijk vervoer langzamerhand
overschakelde van het water naar de
weg, ontstond hier tevens een bodedienst
die, begonnen met paard en wagen, lang
zamerhand uitgroeide tot een concentra
tie van plm. 40 bodehuizen en 280 daar
aan verbonden bodediensten. Omstreeks
1956 werd deze situatie verkeerstech
nisch zo onhoudbaar, dat men besloot
deze diensten te verplaatsen naar de Pon-
tanusstraat in Oost. Daarna is de situatie
ontstaan zoals wij die nu nog kennen: een
bijzonder drukke verkeersader waar
trams, bussen, auto's en fietsers door el
kaar zigzaggen.
Aan deze straat nu heeft de Amsterdamse
Maatschappij tot Stadsherstel in 1978 een
complex pand gekocht, globaal gelegen
tussen de St. Geertruidensteeg en de St.
Nicolaasstraat. Deze panden maken deel
uit van het zg. Blaeu-erf. Dit complex,
waarvoor in het begin van de jaren ze
ventig een restauratie-plan werd opgezet,
beslaat ongeveer het gedeelte binnenstad
dat ligt tussen de Nieuwe Zijds Voor
burgwal, de St. Geertruidensteeg, de
Nieuwendijk en de Nieuwe Kerk. De
naam is ontleend aan het feit dat hier
vroeger de beroemde drukker Willem
Janszoon Blaeu was gevestigd.
Het complex dat Stadsherstel aankocht
omvat onder meer 4 pakhuizen en 10
woonhuizen, die alle omstreeks de 18e
eeuw werden gebouwd. Opvallend hier-
i
RUWWEG TUSSEN DE N.Z. KOLK, WAAR HET
KORENMETERSHUIS (SECRETARIAAT VAN
DE BOND HEEMSCHUT) STAAT EN DE
NIEUWE KERK LIGGEN DEZC.N.
BLAEU-ERF-PANDEN, EEN COMPLEX
VOLKOMEN VERPAUPERDE PERCELEN AAN
DE N.Z. VOORBURGWAL. ZE VORMEN EEN
SPREKEND VOORBEELD VAN DE
..VERLOEDERING" VAN DE AMSTERDAMSE
BINNENSTAD. SINDS 1978 ZIJN ZE IN HET
BEZIT VAN DE AMSTERDAMSE
MAATSCHAPPIJ TOT STADSHERSTEL, DIE
NOG DITJAAR MET DE RESTAURATIE
BEGINT. DEZE FOTO, GEMAAKT VÓÓR 1884,
TOONT DE SITUATIE AAN DE N.Z.
VOORBURGWAL, TOEN DIE NOC NIET
GEDEMPT WAS EN MET EEN
KARAKTERISTIEKE GE VEL WAND.
FOTO: GEMEENTE-ARCHIEF AMSTERDAM
DE ZC.N. BLAEU-ERF-PANDEN. N.Z.
VOORBURGWAL 87-91 IN I95fi
FOTO: DIENST PUBLIEKE WERKEN/ GEM.
BUREAU MONUMENTENZORG AMSTERDAM
HET COMPLEX N.Z. VOORBURGWAL 87/99
ANNO 1979, EEN SCHANDELIJKE AANBLIK
VOOR DE HOOFDSTEDELINGEN ÈN DE
TOERISTEN. STADSHERSTEL GAAT HET
RESTAUREREN.
FOTO:JAAP VAN DER VEEN
