i Plan voor Vondelkerk onaanvaardbaar Een van de mooiste nco-gotischc kerken van Nederland, de Vondelkerk in de Am sterdamse Vondclstraat - officieel Heilig Hart van Jezus-is zó bouwvallig, dat er een gevaarlijke toestand is ontstaan. Het kerkbestuur stelt, dat het de noodzakelijke hoge onderhoudskosten niet op kan brengen, ook omdat het geen kans ziet voor reële gebruiksmogelijkheden. Het heeft dan ook enige tijd geleden de waardevolle kerk voor een symbolisch bedrag aan de Gemeente aangeboden, zodat die de zorg ervoor zou kunnen overnemen. Van gemeentelijke zijde is echter nog geen uitsluitsel gekomen en nu heeft zich een gegadigde aangemeld, die - net zoals hij dat met de Spaarnekerk in Haarlem van plan is - woningen in het gebouw wil realiseren. In tegenstelling echter tot andere „jonge" kerkelijke monumenten, zoals de eveneens door P. H. J. Cuypcrs ontworpen Dominicus in Alkmaar en de Posthoorn in Amster dam, waarvoor inbouwplannen worden ontwikkeld en waar de Bond Heemschut in principe achter staat, leent de ruimte van de veel kleinere Vondelkerk zich niet voor een opdeling. De genoemde twee andere, door de vroe ge gotiek geïnspireerde kerken hebben een duidelijke driebcukige plattegrond. Daardoor kunnen, als dit tenminste ge voelig gebeurt, (gedeelten van) de zijbeu ken afgescheiden worden van het mid denschip zonder dat de ruimte onaan vaardbaar wordt aangetast. Datzelfde geldt voor (delen van) het dwarsschip. De Vondelkerk heeft echter, mede door zijn ovale plattegrond, een totaal andere ruimtelijke werking. Cuypers is met dit ontwerp, zegt H.P.R.Rosenberg op blz. 47 van „De 19de-eeuwse kerkelijke bouwkunst in Nederland", gaan experi menteren voor het vinden van een syn these tussen het normale basilicale, goti sche systeem en de in wezen ongotischc centraalbouw. In dit geval als vanzelf in gegeven door de proporties van het bouwterrein, overigens door Cuypers zelf zo bepaald. Hij was immers ook de ontwerper van de stedebouwkundig zo interessante Vondclstraat. Hierin is het kerkpleintje het centrale element, waar door de kerk van alle zijden geheel waar neembaar is.en een verrassend en delicaat beeld oplevert. De op zichzelf uiterst fijn gedetailleerde kapellen zijn compact rondom het gebouw gegroepeerd, waar door, zoals Rosenberg het noemt, een „golvende" omtreklijn ontstaat. Stede- bouwkundig is ook interessant, dat het midden in een straat met woonhuizen gesitueerde kerkplein aan één zijde als het ware overgaat in het Vondelpark, waar mee het direct verbonden is. Kortom, een gebouw en een stedebouw- kundige situatie die bewaard moeten blij ven. Voor het kleine kerkje, waarvan de exploitatie (bijvoorbeeld de verwar- ming) niet zulke problemen behoeft te geven als die van grotere gebouwen, dient gezocht te worden naar een functie met één gebruiker, bijvoorbeeld een ar chitectenbureau. Bovendien blijft het dan mogelijk het interieur dat zich nog in een gave, oorspronkelijke toestand be vindt, als een eenheid te blijven ervaren. De Bond Heemschut staat dan ook ge heel achter de hierna volgende - in een achttal stellingen weergegeven - mening van architect A. Evers, lid van de Am sterdamse monumentencommissie, nl. dat door dit inbouwplan het prachtige kerkgebouw onaanvaardbaar verminkt zou worden. Bovendien kunnen de door de heer Evers geformuleerde overwegingen een goede leidraad zijn voor architecten die met het probleem geconfronteerd worden, hoe een passend inbouwplan te maken voor een lege kerk. Jenny Bierenbroodspot Acht stellingen 1Er zijn in de westerse cultuur gebou wen, die uit hun aard een aantal vertrek ken omvatten zoals woonhuizen, scho len, kantoren e.d. Er zijn ook gebouwen die uit hun aard een eenheid van binnen ruimte omsluiten zoals kerken, beurzen, concertzalen e.d. 2. Een aantal vertrekken sluit niet uit dat deze zo gegroepeerd zijn dat onderlinge ruimtelijke relaties kunnen worden erva ren. En omgekeerd sluit een eenheid van binnenruimte niet uit dat deze verschijnt in een door compositie verkregen samen hang van een hoofdruimte met neven ruimten. 3. Vrijwel elk gebouw is dan ook inge deeld, maar bij de eerste categorie is de indeling gericht op verzelfstandiging van afzonderlijk te onderscheiden functies, terwijl bij de tweede categorie de indeling niet op onderscheiding van afzonderlijke functies maar op verheviging van de ene functie is gericht. VOOR DE VONDELKERK IN AMSTERDAM DREIGT EEN SCHANDAAL FOTO: HEEMSCHUT/SABEL EN DANIELS

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1979 | | pagina 26