Klokkenspel in watertoren?
NS-Zwerftochten
J. Th. Balk
Tenslotte nog een enkel woord over bei
de orgels. Het kleine koororgel bezit nog
de kas van 1658. Het binnenwerk is er in
1964/65 ingebracht - het oude binnen
werk bevindt zich in de gereformeerde
kerk te Aalten. De dispositie van het
tegenwoordige binnenwerk is een re
constructie van die van 1658.
Het reusachtige, zwaar bespeelbare, gro
te orgel is nodig aan restauratie toe. Het
werd in 1724 gebouwd door Christiaan
Vater en in 1738 geheel vernieuwd door
Johan Caspar Muller. Men spreekt dan
ook van een Vater-Müllerorgel. In 1870
is de intonatie drastisch naar de smaak
van die tijd gewijzigd door orgelmaker
Witte. Vorig jaar werden de oorspronke
lijke kleuren van de kas blootgelegd en
waar nodig hersteld (hout- en marmer
imitatie) Het eerst nodig is nu een restau
ratie van de negen blaasbalgen. Deze be
vinden zich in de toren. Met deze restau
ratie alleen al is een bedrag van 160.000
gulden gemoeid. Daarna moeten lekken
in orgel en windkanalen worden hersteld
en tenslotte rest de vraag of de ingreep
van 1870 ongedaan moet worden ge
maakt. In samenwerking met de Rijks
dienst voor de Monumentenzorg zullen
in de komende jaren de kleine herstellin
gen geleidelijk worden uitgevoerd, ook
wat de mechanieken betreft.
Ter gelegenheid van de opening van de
Oude Kerk is een grammofoonplaat met
orgelbespeling uitgekomen waarvan de
opbrengst bestemd is voor de stichting
De Oude Kerk. Aan de opnamen wérk
ten mee de organist van de kerk, Willem
Vogel, en het lid van de adviescommissie
voor de orgelrestauratie, Klaas Bolt.
Van half maart af is een kleine tentoon
stelling in de Oude Kerk te zien, die een
overzicht geeft van de werkzaamheden.
Deze opstelling, in de St. Sebastiaanska-
pel aan de zuidzijde ondergebracht, zal
een semi-permanent karakter dragen.
Van half mei afkunnen weer bezoekers
van de kerk worden toegelaten, maar de
zondagse hervormde kerkdiensten wor
den elke zondag te 11 uur gehouden.
Telkens weer worden we in de sfeer van
de monumentenzorg voor verrassingen
geplaatst. Zeker, we weten het, we heb
ben dat al eerder geconstateerd, maar de
zer dagen zijn we wel met een heel bij
zondere verrassing geconfronteerd. En
dit dank zij de heer Rinus de Jong, stads-
beiaardier van Hengelo (O) en documen
talist van de Nederlandse Klokkenspel
vereniging. Hij doet ons namelijk de sug
gestie aan de hand de watertoren van
Heerenveen niet te slopen, waartoe door
het gemeentebestuur is. besloten, maar
het klokkenspel in de koepel van Crack-
state (gemeentehuis) naar de watertoren
over te brengen. Dit klokkenspel werd in
1963 aangebracht en is alleen maar langs
elektro-magnetische weg bespeelbaar.
Een stokkenklavier ontbreekt. De
Crackstate is bovendien een vrij laag ge
bouw en daardoor zijn de klokken niet
voldoende hoorbaar. Voor zover de heer
De Jong het kan beoordelen, moet het
mogelijk zijn de watertoren geschikt te
maken voor de opstelling van een mid
delzware beiaard van 47 klokken met de
mogelijkheid van automatische bespe
ling èn met een stokkenklavier. In dit
geval zou er dus sprake zijn van een
nieuwe beiaard. De klokken van Crack
state zouden bij de gieter kunnen worden
ingeleverd als klokspijs. Daardoor zou de
prijs van de nieuwe beiaard al aardig „ge
drukt" kunnen worden. Het bestaande
klokkenspel telt 37 klokken.
De gemeente Heerenveen zou zich in de
ze kunnen spiegelen aan het voorbeeld
van andere gemeenten, zoals Enschede,
dat voor een beiaardherstel 200.000 op
tafel legde; Nijmegen betaalde in een
soortgelijk geval 250.000; Geldrop be
taalde 163.000 voor uitbreiding van het
bestaande klokkenspel, enz.
En als het gemeentebestuur van Heeren
veen meent dat er voor zo'n beiaard geen
geld in kas is, dan zou men nog altijd een
beroep op de burgerij kunnen doen, zoals
in Zutphen gebeurde waar men in enkele
weken 200.000 bijeen wist te brengen
om de beiaard in de Wijnhuistoren te res
taureren. Waarom, zo vraagt de heer De
Jong zich af, wordt geen beroep op finan
ciële steun van bijv. het Prins Bernhard-
fonds gedaan of op gelden van de zomer-
postzegels. Wie neemt het initiatief in
Heerenveen? Het denkbeeld van de heer
heer De Jong lijkt ons alleszins het over
wegen waard.
Wil men in de koepel van Crackstate een
compensatie aanbrengen, dan denkt de
heer De Jong aan een Westminster-spel.
De Crackstate is vermoedelijk in 1606
door Hypolitus Crack, grietman van de
grietenij Engwirden gesticht, in de huidi
ge vorm herbouwd in 1647, met brede
classicistische voorbouw, in het midden
verhoogd en bekroond door een forse
klokkekoepel. De raadzaal is eind 18e
eeuw in Lodewijk XVI-stijl gedecoreerd.
De toegangsbrug dateert uit 1775; het
hek met hardstenen pijlers, van elders
overgebracht, zijn 1819 gedateerd.
v.d.W
Het verschijnen van het boek „Kijken
naar monumenten in Nederland", uitge
geven onder auspiciën van de Rijksdienst
voor de Monumentenzorg, geeft ons
aanleiding te wijzen op de mogelijkheid
die de Nederlandse Spoorwegen biedt tot
het maken van zwerftochten door een
34-tal oude steden.
Op de stations van de desbetreffende ste
den is een zgn. attractiekaartje ver
krijgbaar, dat recht geeft op een routebe
schrijving voor de stadswandeling en in
een groot aantal gevallen ook op een een
voudige lunch in de stationsrestauratie.
Voor nadere bijzonderheden verwijzen
wij naar de folder van de NS in deze
aflevering van Heemschut, aan de sta
tionsloketten verkrijgbaar is.
Het gaan kijken naar monumenten in na-
tura, een culturele vorm van toerisme,
met als leidraad het bovengenoemde
boek en de NS-folder, wordt aan de le
den van de Bond Heemschut warm aan
bevolen: een boeiend avontuur dat tot
verrassende ontdekkingen kan leiden.
