Overijssel: een goed figuur
De vraag was een artikel te schrijven over
hetgeen zich op het gebied van de
monumentenzorg in Overijssel afspeelt".
Hoewel mijn dagelijks werk bestaat uit het
mee-zorgen, realiseer je je schrijvend dat
zich zoveel afspeelt, dat het nauwelijks -
aan allen en alles rechtdoend in de
gevraagde 2000 woorden te vangen is.
D. Reeskamp
Overijssel: 400.000 ha groot,
1.000.000 inwoners. De provincie bestaat
uit drie delen:
1. De Noordwesthoek: het merengebied
met bijzondere flora en fauna, watersport,
massaal toerisme, voormalige
Zuiderzeestadjes en ongerept platteland.
De Noordwesthoek is aangewezen als
proefgebied Nationaal Landschapspark,
d.w.z. een gebied, dat bestaat uit
natuurterreinen, wateren, cultuurgronden en
nederzettingen met een grote rijkdom aan
natuurlijke en landschappelijke kwaliteiten
en cultuurhistorische waarden.
2. Salland: het westelijk en
middengedeelte, van de IJssel - tot de
Vechtstreek met monumentrijke steden als
Deventer, Kampen en Zwolle.
3. Twente: eslandschappen met
vakwerkboerderijen, watermolens, kastelen
en de steden Enschede, Almelo en Hengelo.
Belangrijke cultuurhistorische gebieden
zijn: het Kampereiland, het
slagenlandschap rond Staphorst, de
waterstreekdorpen in Noordwest-Overijssel,
het Reestdal, het Dinkelgebied, het dal van
de Mosbeek tot Springendal en het gebied
ten zuiden van Goor en Diepenheim.
In het algemeen kan men stellen dat in
Overijssel een evenwichtig aantal ge
bouwen als monument is beschermd. Per
31 december 1977 waren in Nederland
40.845 beschermde monumenten, hier
van liggen er 2610 in Overijssel. De
grootste aantallen monumenten in deze
provincie komen voor in Kampen (485),
Deventer (479), Zwolle (371) en Stap
horst (328). Zonder het mooier voor te
stellen dan het is, kan geconstateerd
worden dat Overijssel op het gebied van
de zorg voor het historisch milieu een
goed figuur slaat. Een actief provinciaal
bestuur, vele actieve gemeenten en mo
numenten-eigenaren. De uitgaven van
de provincie Overijssel stegen van
130.000,- in 1963 tot 3 miljoen in 1976.
Sinds 1969 functioneert in Overijssel een
subsidieregeling voor landelijke bouw
kunst (herstel van rieten daken en kleine
restauraties van monumenten). De eige
naar ontvangt 75% van de kosten, waar
voor op de provinciale en rijksbegroting
bedragen zijn gereserveerd. In totaal
werd in de afgelopen jaren voor 4 miljoen
gulden verwerkt, grotendeels aan rieten
daken. Enkele gemeenten (o.a. Diepen
veen en Holten) hebben een eigen rege
ling voor de reparatie van rieten daken op
niet-monumenten. In voorbereiding zijn
gemeentelijke regelingen in Bathmen,
Hellendoorn, Markelo en IJsselmuiden.
In de afgelopen jaren werden vele grote
restauraties uitgevoerd, in Deventer: de
Bergkerk en het voormalige Buyskens-
klooster; in Zwolle: de Peperbus en het
Celecomplex; in Kampen: de Buiten
kerk, het Linnenweversgilde en de
Nieuwe Toren. Maar ook buiten de
grote steden werd gerestaureerd: het kas
teel Eerde te Ommen, de R.K.-kerken
van Ootmarsum en Haaksbergen, de
N.H.-kerken van Oldemarkt en Vollen-
hove, de havens van Blokzijl en Vollen-
hove, dé grachtmuren in Hasselt.
Alle Joodse begraafplaatsen zijn in Over
ijssel als monument beschermd. De sy
nagogen zijn eveneens, voor zover bin
nen de normen van de Monumentenwet
vallend, beschermd. De bestemming van
een synagoge welke aan de eredienst is
onttrokken, is echter een probleem. De
synagoge in Haaksbergen, een be
schermd monument, is gemeente-eigen-
dom en helaas zeer verwaarloosd. Het is
een typisch voorbeeld van een eenvou
dige, kleine synagoge. Het interieur is 91
nog aanwezig. Met relatief geringe kos
ten zou deze sjoel gerestaureerd kunnen
worden. Het is zelfs waarschijnlijk dat de
oorspronkelijke bestemming terug kan
komen. Een comité van inwoners heeft
een actie ondernomen om tot herstel en
behoud te komen. De Liberaal-Joodse
Gemeente Twente heeft belangstelling
voor deze synagoge. De Bond Heem
schut heeft zich met deze waardige ont
wikkeling ook al beziggehouden. De
toenemende belangstelling voor bouw
kundige overblijfselen uit het verleden
heeft ook geleid tot extra aandacht voor
de monumenten van bedrijf en techniek.
Bij het vaststellen van de monumenten
lijsten heeft men zich echter beperkt tot
objecten van vóór 1850. Wel werden de
laatste jaren nieuwere, vooral neo-goti-
sche kerken als monument toegevoegd.
Ook het Zwolse station, gebouwd in
1863 als Staatsspoorstation klasse I, met
de oudst bewaarde overkapping over
drie sporen, werd beschermd monu
ment. De Stichting Oud Stoomgemaal
Mastenbroek heeft in eigendom het in
1856 gebouwde gemaal. In Nederland
bestaan slechts drie van dergelijke gema
len. Sinds 1976 is zowel het gebouw als
het interieur (stoommachine, raderen
e.d.) als monument beschermd. Aange
zien het gemaal een uniek geheel is en een
i
HET LINNENWEVERSHUIS IN KAMPEN
