Een Amsterdams grachtenhuis en een New Yorkse residentie er van 'de invloed van elk dezer betrokke nen ook gezegd kan worden, opvallend is, dat een staatsrechtelijke hoofdrolspe ler, de gemeenteraad, buiten spel heeft gestaan", aldus de auteur. Het is te ho pen, dat de gang van zaken bij deze affaire geen schoolvoorbeeld voor de totstand koming van beslissingen zal worden. Leerzaam is het beschreven „proces" wel. Uitg.: Uitgeverij Kluwer B.V., Deventer; 15,50. De oudste bedelordekloosters IN HET GRAAFSCHAP HOLLAND EN ZEELAND Dit is een nieuw deel in de serie Hol landse Studiën van de Historische ver eniging Holland, in dit geval in samen werking met ZWO. Voor wie geïnte resseerd is in de geschiedenis en in de mensen die er leefden, biedt dit boek van drs. P. A. Henderikx boeiende lectuur. Mensen in drenthe Dat geschiedenis niet louter een aangele genheid van dorre feiten en jaartallen is - gelukkig weten velen wel beter - wordt nog eens duidelijk bewezen in dit boek, geschreven door de Drentse auteur en journalist Lammert Huizing. Een bijeengelezen en op eigen wijze, met veel gevoel voor humor, geschreven ver zameling historische verhalen, fantasieën en filosofieën. Daarbij o.m. een vertelling over een volksgericht in Stuifzand, dat gehouden werd op 3 juni 1922! Een drama in op- tima forma onder de titel Sodom en Go- morra. Twee boekjes zijn daarover inder tijd verschenen en daaruit wordt nu uit voerig geciteerd. Lectuur om van te smullen evenals die over Jannes van der Sleeden, de Drentse Spinoza genoemd. De klokkeluider van de Notre Dame (Pa rijs) mag in onze dagen zelfs een film tot onderwerp hebben gehad, het levensver haal van de klokkeluider van Gieten is minstens even boeiend, als we tenminste Huizing mogen geloven. Enfin, van dit soort verhalen staat het boek vol. Met veel mooie foto's van cultuurhistorische monumenten; het werk van Tineke Wie- ringa. (Uitg. Boeken Centrum, Den Haag; 39,-). Een Amsterdamse en een Amerikaanse millionair lieten vrijwel gelijktijdig een huis voor zich bouwen; de een aan de Herengracht, de ander op de 5th Avenue in New York. Er ligt een tijdsverschil van zo'n negen jaar tussen. De bouwacti viteit van beide millionairs is op zich niet zo van betekenis. Het merkwaardige in dit geval is echter, dat het huis aan de Herengracht een opvallende gelijkenis vertoond met dat op 5th Avenue. Alvo rens op dit feit in te gaan eerst de reden, waarom we er hier de aandacht op vesti gen. Het huis aan de Herengracht 380- 382, waarin o.m. het Agentschap van Fi nanciën is gevestigd, wordt namelijk ge restaureerd, zulks door de Rijksgebou wendienst, in opdracht van het Minis terie van Financiën in Den Haag. Met de restauratie werd het Amsterdamse archi tectenbureau Snieder, Duyvedak en Bakker belast, terwijl het aannemersbe drijf Z. Deenik en Zn. te Amsterdam het werk uitvoert. De opzet is het originele interieur zoveel mogelijk te behouden, doch het wel aan moderne (kantoor- )eisen aan te passen. Het uit het laatste kwart van de 19e eeuw daterende huis, dat op de lijst van be schermde monumenten voorkomt is wel zo uitzonderlijk van stijl, dat het sterk de aandacht van de voorbijganger trekt. Die stijl steekt namelijk sterk af bij de overige statige herenhuizen aan de bocht van de Herengracht, waar eens de rijke burgers van de hoofdstad woonden. De architec tuur roept associaties op met de stijl van de Franse koning Frangois I (1515-1547); als voorbeeld noemen we het kasteel van Blois. Het koetshuis van Herengracht 380-382, waarvan het bovenstuk nog te zien is, is in puur laatgotische stijl en deze combinatie van late gotiek - vroege Franfois I-stijl is ook bij het kasteel van Blois te constateren en er waarschijnlijk op geïnspireerd. Verder in Europa komen in deze stijl vorm geen 19e eeuwse bouwwerken voor. Intussen werd de verbluffende ge lijkenis tussen Herengracht 380-382 in Amsterdam en de residentie van W. K. Vanderbilt op 5th Avenue in New York (opnieuw?) ontdekt bij de bestudering van Amerikaanse bronnen voor de ten- toonselling Americana 1975. Trouwens ook de residentie van Louis Stem, even eens op 5th Avenue is wat de bouwstijl betreft merkwaarig gelijk aan het huis aan de Herengracht. Sterker nog, de stij lovereenkomst van deze woonhuizen is veel groter dan men bij originele Frangois I-bouwwerken aantreft. Het huis van Vanderbilt werd tussen 1879-1881 ge bouwd,*) dat aan de Herengracht tussen 1888-1891 en zulks in opdracht van de in het toenmalige Nederlands-Indië rijk geworden J. Nienhuijs, op wiens initia tief indertijd de Deli-maatschappij is op gericht. De logische vraag, die men zich stelt bij het aanschouwen van die stijl-ge lijkenis, is natuurlijk hoe die te verklaren valt. Het antwoord is vrij eenvoudig. A. Salm G. Bzn. - de architect van het He rengrachthuis - was een van de weinigen in die tijd die in het buitenland heeft ge studeerd en wel aan de Ecole des Beaux Arts in Parijs. Dat was tussen 1878 en 1888. Ook de Amerikaanse architect van de Vanderbilt-residentie, R. M. Hunt heeft in Parijs gestudeerd, zij 't niet in dezelfde tijd als Salm. Mogelijk is, dat op de Parijse school Salm belangstelling kreeg voor de Amerikaanse bouwkunst. In elk geval kwam die in verschillende van zijn ontwerpen tot uitdrukking. Toen hij het huis aan de Herengracht al had gebouwd, bracht hij in 1907 een be zoek aan Amerika ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van het American Institute of Architects. Hunt was overi gens niet de enige Amerikaan, die aan de Parijse School studeerde. Dat was waar schijnlijk een uitvloeisel van het feit, dat er in hun tijd nog geen officiële architec tenopleiding in Amerika bestond. De bibliotheek van Salm is in 1932 op een publieke verkoping verkocht. Het Ge meente Archief van Amsterdam bezit de catalogus van die veiling en zo weten we, dat Salm ook enkele boeken over Ameri kaanse architectuur had, o.a. van de Fransman Daly: L'Architecture Améri- caine (uitgegeven in 1886). Het is niet onwaarschijnlijk, dat Salm zijn op drachtgever ook afbeeldingen van Ame rikaanse architectuur heeft getoond en met name de residentie van Vanderbilt met wie Nienhuijs zich wellicht qua sta tus verwant heeft gevoeld en dus voor een soortgelijk huis koos. In 1891 betrok Nienhuijs zijn kapitale pand. In de Histo rische gids van Amsterdam van Wijnman

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1979 | | pagina 24