28
a) Halve bol (6), meestal afgedekt met
lood, zink of tegenwoordig dakleer
b) Holvormig tentdak (7), gedekt met
leien, lood, zink; ook met stro
c) eenvoudig tentdak (15), veelal afge
dekt met stro; soms met pannen
d) Uivormig dak (2) afgedekt met lood of
zink
e) samengesteld-vormig (2) afgedekt
met lood
Voorts zijn er twee koepels met platte
daken, maar deze hebben stellig oor
spronkelijk een van de hiervoor ge
noemde dakvormen gehad. De bekro
ning van de daken bestond uit vazen,
gesneden ornamenten, windwijzers, e.d.
De meeste koepels zijn van hout opge
trokken, op een lage stenen onderbouw.
Van de 34 koepels zijn er slechts tien van
baksteen, al of niet gepleisterd. Deze
houtbouw zal één van de redenen zijn
waarom er zoveel koepels zijn verdwe
nen. Natuursteen werd weinig toege
past; een enkele maal als sokkelbekle
ding, veelal voor de stoep en de traptre
den. De interieurs zijn zeer verschillend
van karakter. Enkele zijn binnenin fraai
betimmerd met paneel- en lijstwerk; an
dere interieurs zijn zeer eenvoudig met
brede, staande houten delen. Bij het op
meten van de koepels kwamen we prach
tig profielwerk tegen, zo fijn, dat het
nauwelijks te meten was. Jammer ge
noeg was dit in een zeer verwaarloosde
koepel, zodat voor het behoud van dit
interieur moet worden gevreesd. De
vloeren en plafonds zijn in de meeste ge
vallen van houten delen. Alleen „Val
kenheining" in Loenersloot heeft een bij
zonder gestucadoord barok plafond. Wat
de kleuren betreft, de meeste koepels zijn
aan de buitenzijde in traditionale kleuren
geverfd; de muren wit, de daklijsten en
kozijnen in zandkleur, de ramen in don
kergroen of wit, deuren en luiken in
donkergroen.
Voor het interieur bleek veelal gekozen te
zijn voor een neutrale kleur: grijzig of
wat okergeel met wit. Een uitzondering
hierop is alweer „Valkenheining". Voor
de koepel van dit buiten werden de bonte
kleuren uit Marot's tijd toegepast; voor
het exterieur grijs, geel, groen en blauw.
Het interieur is hoofdzakelijk blauw ge
verfd met lijstwerk en ornamenten in
geelachtig oranje. Hiervoor is een oude
verfsamenstelling gebezigd hetgeen een
fluweelachtige indruk maakt. De koepel,
die uit de aard der zaak van bescheiden
afmeting is - 2,0, 3,5, a 4,5 m. in door
snee - werkt in de nabijheid van het bij
behorende buiten als schaalbepalend
element. Landschappelijk is een koepel,
mits op de juiste plaats gebouwd, een
aantrekkelijk object.
De reden, die tot onze studie heeft geleid
berust enerzijds op de belangstelling
voor het detail, anderzijds op de vaste
overtuiging dat deze tot de „franje" van
het leven behorende gebouwtjes, die in
alle boekwerken over de Vecht slechts
terloops in beschouwing werden geno
men, zeker meer aandacht verdienen.
Zelf prijs ik me gelukkig in het bezit te
zijn van een goed geoutilleerde koepel,
waar het met familie, vrienden en relaties
aangenaam toeven is.
Het is te hopen, dat het hier aangekon
digde boek-en uiteraard dit korte artikel
in Heemschut - nieuwe belangstelling
voor de theekoepel in het algemeen zul
len wekken, zowel bij de eigenaren als bij
instanties, opdat de nog bestaande objec
ten niet alleen gehandhaafd blijven, maar
ook, voor zoveel nodig zullen worden
gerestaureerd.
B. O. van den Berg
4. KOEPEL VAN DE BUITENPLAATS
VECHTOEVER" TE MAARSSEN
FOTO: B.O. VAN DEN BERG, ARCH. BNA