Aan het begin van het dorp, sinds 1816 op Nijméegs grondgebied, staat het huis „De Varenhof". Het witgepleisterde huis met zijn flauwhellende daken en donkergroene blinden moet in het begin van de vorige eeuw zijn gebouwd. Het herinnert in zijn vormen enigszins aan een Italiaans buiten huis, wat gezien zijn ontstaansdatum in de tijd van het classicisme niet mag verwonde ren. „Edle Einfalt und stille GröBe" zijn de parolen voorde kunst van die tijd. Daarom zien we eenvoudige, rechthoekige blok vormen en een duidelijke kompositie. Maar alles is uitgebalanceerd en straalt een wel dadige rust uit. Mr. J. J. L. van der Brugghen, minister van justitie, was in het midden van de vorige eeuw een van zijn illustere bewoners. Iets verderop, meer in de richting van het dorp, ligt op dezelfde wijze als het vorige huis de villa „Montana" tegen de heuvelflank. Deze villa, een rechthoekig gebouw met in het midden aan de voorzijde een driezijdig uitgebouwde serre, valt op door haar Zwit sers aandoend uiterlijk. De muren bestaan uit vakwerk, waarVan de donkerbruin ge verfde stijlen en regels zich duidelijk afte kenen tegen het wit van de vakken. Het ver overstekende dak geeft het huis door zijn in het zicht gelaten balkconstruktie en door het vele, met motieven besneden houtwerk het karakter van een chalet. De Zwitserse cha letstijl was in de jaren 1870 tot 1910 in zwang en aan het eind van deze periode moeten we ook villa „Montana" dateren. Midden in het dorp staat „Waalheuvel", Het is het grootste en indrukwekkendste landhuis van de omgeving. Met zijn monu mentale trappartijen en zijn vorstelijk to renpaviljoen herinnert het eerder aan een paleis dan aan de woning van een koopman. Maar het was toch een handelaar in vetwa ren uit Rotterdam, die dit buitengoed hier liet bouwen. Vroeger, nog tot het midden van de negentiende eeuw, stond op dezelfde plaats de herberg „Het Roode Hert", een bij Nijmegenaren zeer geliefde uitspanning. Maar nadat zijn naam eeuwenlang bij velen vertrouwd in de oren geklonken had, viel de herberg aan de bouw van de villa ten offer. Deze nieuwe villa kreeg ook een nieuwe naam: „Eik en Berg". Ze bestond voor het 1 Ubbergen vanuit de Ooypolder; in het 3 midden Waalhaven 2 Villa Montana, een chalet", gelegen tegen de heuvelflank 3 De Rijksstraatweg met Waalheuvel en het oude tolhuis vergaard werden. Daartoe bouwde men vlak aan de weg een tolhuisje met een slag boom ervoor, dat wagens en rijtuigen de doorgang belemmerde, totdat het verschul digde bedrag betaald was. De tol werd in 1929 door belanghebbenden afgekocht en de weg kwam in beheer van het Rijk, maar het tolhuisje bleef staan en is onlangs op de monumentenlijst geplaatst. De Rijksstraat weg is in feite de slagader van Ubbergen. Het dorp heeft geen echt middelpunt of het zou de aaneenschakeling van kleinere huis jes moeten zijn, die zich rond de oude tol scharen. Hier woonden de „eenvoudige" mensen, die op een of andere manier bij de adel van het dorp in betrekking waren. Ver der waren de deftige buitenhuizen voor het grootste gedeelte langs de Rijksstraatweg gebouwd, zodat Ubbergen het karakter van een langgerekt straatdorp draagt. WjMl 206

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2023 | 1978 | | pagina 25