Ubbergen, op weg naar beschermd dorpsgezicht Sinds enige tijd spant de Stichting tot behoud van Monument en Landschap in de gemeente Ubbergen zich samen met de gemeente in om een belangrijk deel van het dorp Ubbergen bij Nijmegen tot be schermd dorpsgezicht aangewezen te krijgen. Daartoe is een voorbereidings- besluit genomen, dat de struktuur van het gebied zoveel mogelijk veilig stelt. Tevens is onlangs een groot aantal villa's op de monumentenlijst geplaatst. Hier over gaat de volgende beschouwing. Slechts weinig plaatsen in Nederland kun nen bogen op een dergelijk aanzicht, dat Ubbergen biedt. Eén manier om Ubbergen te bekijken, is die vanaf de Rijksstraatweg. Het dorp strekt zich dan uit langs die oude weg van Nijmegen naar Kleef, die zich op enige hoogte, met aan één kant een steile heuvelwand, tussen donker geboomte en witgepleisterde huizen slingert. Steeds ope nen zich nieuwe perspektieven, naargelang de weg zich kromt. Deftige, statige villa's schuiven hun fafaden in de blikrichting van de reiziger, die van Nijmegen komt. Kenne lijk hebben de bouwheren de plaats van hun buitens zorgvuldig op de rijrichting van hun bezoekers afgestemd. Ze bouwden hun hui- 205 zen zo, dat ze de weg bij elke kromming optisch afsluiten en als blikvanger dienen. Dat is de reden, dat verschillende villa's op een hoge plaats in de helling en met hun voorgevel in de zichtas van de weg staan, terwijl de weg zelf vlak ervoor schielijk afbuigt. Hoog opgaand, eeuwenoud ge boomte, veelal uit beuken bestaand, zorgt voor een natuurlijke, maar door mensen hand geordende coulisse. Men kan Ubbergen van boven bekijken, vanaf de hoogten van de Kopse Hof, van die van de Bossen van Dommer, of verder in de richting van Beek, vanaf de Boterberg, de Elyzeese Velden of de Ravenberg. Van hier af openen zich diep uitgesleten dalen met holle wegen naar het dorp toe. Verschil lende beekjes met kristalhelder bronwater begeleiden ze tot naar beneden. Men ziet van boven af over de kruinen van de bomen met daartussen de daken van de huizen, op het vlakke polderland van de Ooy. Aan de horizon maakt de rivier de Waal een grote, omtrekkende beweging. Men kan Ubbergen ook van beneden, vanuit de Ooypolder, genieten. Het is een verras send schouwspel te zien, hoe zich uit de vlakke weilanden plotseling de steile, don kere heuvelrug verheft. In het westen vlijt de stad Nijmegen zich op de laatste uitlopers van de hoogte, en terwijl de heuvels allengs hoger worden, verschijnen onderlangs te gen de hellingen de eerste witte villa's van Ubbergen. Ze steken met hun blakend witte gevels en donkere blinden af tegen hun bijna zwarte achtergrond. In het midden van het dorp rijst de barok aandoende, ietwat ge drongen toren van Huize Waalheuvel op. Iets verder vertoont zich de haast breekbaar spitse dakruiter van de kapel, die deel uit maakt van het voormalig Frans Pensionaat. Maar ze maken zich niet los van hun achter grond. Ze blijven ingebed in het beboste heuvellandschap. En dan gaat de bebou wing van Ubbergen bijna ongemerkt over in die van Beek. Maar laten we terugkeren naar de Rijks straatweg, die in 1824 als tolweg door Jhr. Gijsbert Jan Dommer van Poldersveldt werd aangelegd. Hij verving een oudere zandweg, die door zijn steilten en onregel matigheden slecht begaanbaar was en de villa's in Ubbergen en Beek slecht bereik baar maakte. Er werd een „Commissie van den Straatweg Nymegen-Cranenburg" op gericht, die ervoor zorgde, dat de voor de weg benodigde gelden middels tolheffing

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1978 | | pagina 24